Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne

Piel. Zdr. Publ.
Index Copernicus (ICV) – 69,56
Ogólny współczynnik odrzuceń – 24,41%
ISSN 2082-9876 (print)
ISSN 2451-1870 (online)
Periodyczność – kwartalnik

Pobierz oryginał (PL) Pobierz tłumaczenie (EN)

Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne Nursing and Public Health

2020, tom 10, nr 3, lipiec-wrzesień, str. 171–177

doi: 10.17219/pzp/119058

Typ publikacji: praca poglądowa

Język publikacji: polski

Pobierz cytowania:

  • BIBTEX (JabRef, Mendeley)
  • RIS (Papers, Reference Manager, RefWorks, Zotero)

Creative Commons BY-NC-ND 3.0 Open Access

Rola literatury pięknej w edukacji medycznej

Role of literary works in medical education

Kamil Konrad Hozyasz1,A,B,C,D,E,F

1 Wydział Nauk o Zdrowiu, Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Biała Podlaska, Polska

Streszczenie

W krajach anglojęzycznych analiza dzieł literatury pięknej na temat chorych i ich dolegliwości oraz postaci profesjonalistów medycznych stanowi integralną część edukacji studentów medycyny i lekarzy rezydentów, jak również studentów pielęgniarstwa, rehabilitacji i dietetyki. Za cel tego działania stawia się pobudzenie studentów do refleksji o zdobywanej wiedzy i doświadczeniu praktycznym, doskonalenie umiejętności komunikacji z chorymi i uwrażliwienie na napływające od nich sygnały, budowanie nawyku podtrzymywania pacjentocentryzmu w opiece medycznej. Przedstawiono wybrane utwory prozatorskie – Exit Lines Joan Barfoot, Bed Number Ten Sue Baier i Mary Zimmeth Schomaker oraz Nie ma z czego się śmiać Josepha Hellera i Speeda Vogela – jako pomocne w opracowaniu modułów szkoleniowych. W artykule dokonano także przeglądu publikacji naukowych dotyczących roli poezji w szeroko pojętym pielęgniarstwie i możliwości jej przenikania do codziennej aktywności zawodowej. Dominuje pogląd, że poezja ubogaca profesjonalistów medycznych i może ich chronić przed wypaleniem zawodowym. Zaprezentowano wiersz Adama Gorczyńskiego W grudniu! jako przykład utworu pomocnego w dyskusji ze studentami i pracownikami ochrony zdrowia o empatii i wypaleniu zawodowym.

Abstract

In English-speaking countries, the analysis of literary texts describing patients and their diseases as well as medical professionals is an integral component of the curricular training of medical students and residents, and also students of nursing, physical therapy, and dietetics. The aims are to develop in students the ability to reflect on their knowledge and professional experience, to improve their communication skills in their relations with patients, and to promote a patient-centered approach in medical care. Several literary works written in prose were presented – Exit Lines by Jane Barfoot, Bed Number Ten by Sue Baier and Mary Zimmeth Schomaker, and No Laughing Matter by Joseph Heller and Speed Vogel – as helpful in preparing training modules. This paper also reviews the literature reporting on the role of poetry in practicing nursing and the ways it can be manifested in nursing. Poetry is regarded to enrich medical professionals and prevent burnout. Adam Gorczyński’s poem W grudniu! (In December!) was presented as a literary text for a guided discussion with students and healthcare workers on empathy and professional burnout.

Słowa kluczowe

edukacja pielęgniarska, antologie literatury, krytyczna ocena, umiejętności komunikacyjne

Key words

nurse education, anthologies of literature, critical appraisal, communication skills

Piśmiennictwo (64)

  1. Younger JB. Literary works as a mode of knowing. J Nurs Scholarship. 1990;22(1):39–43. doi:10.1111/j.1547-5069.1990.tb00167.x
  2. Reszka P. Mali bogowie – o znieczulicy polskich lekarzy. Warszawa, Polska: Wydawnictwo Czerwone i Czarne; 2017.
  3. Reszka P. Mali bogowie 2 – jak umierają Polacy. Warszawa, Polska: Wydawnictwo Czerwone i Czarne; 2018.
  4. Kay A. Dudzik K, tłum. Będzie bolało – sekretny dziennik młodego lekarza. Kraków, Polska: Wydawnictwo Insignis; 2018.
  5. Nawara W. W czepku urodzone – o niewidzialnych bohaterkach szpitalnych korytarzy. Kraków, Polska: Wydawnictwo Otwarte; 2019.
  6. Fijewska M. Tajemnice pielęgniarek – prawda i uprzedzenia. Warszawa, Polska: Wydawnictwo W.A.B.; 2019.
  7. von Engelhardt D. Medizin und Literatur in der Neuzeit – Perspektiven und Aspekte. Deutsche Vierteljahrsschrift für Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte. 1978;52(3):351–380.
  8. Sontag S. Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory. Warszawa, Polska: PIW; 1999.
  9. Chomsky N. Language and Mind. Nowy Jork, USA: Harcourt Brace Jovanovich; 1972.
  10. Dąbrowski K. Dwie diagnozy. Warszawa, Polska: Polskie Towarzystwo Higieny Psychicznej; 1974.
  11. Rousseau GS. Literature and medicine: The state of the field. Isis. 1981;72(3):406–424. doi:10.1086/352790.
  12. Cheek J. Nurses, nursing and representation: An exploration of the effect of viewing positions on the textual portrayal of nursing. Nursing Inquiry. 1995;2(4):235–240. doi:10.1111/j.1440-1800.1995.tb00153.x
  13. Ahlzen R. Why should physicians read? Understanding clinical judgement and its relation to literary experience [rozprawa doktorska]. Durham, Wielka Brytania: Durham University; 2010. http://etheses.dur.ac.uk/343/. Dostęp 23.04.2020.
  14. Müldner-Nieckowski P. Postawy lekarskie w powieści. Arch Hist Med. 1976;39:209–217.
  15. Witczak W. Encyklopedyczny słownik lekarzy pisarzy w światowej literaturze. Bronisław Seyda, Szczecin 1999 [recenzja]. Pamiętnik Literacki. 2001;92:235–240.
  16. Ganczar M, Wilczek P, red. Literatura piękna i medycyna. Tyniec, Polska: Homini; 2015.
  17. Wójtowicz-Zając A. Skalpelem i piórem. Postscriptum Polonistyczne. 2016;17(1):263–269.
  18. Smith BH. Literature in our medical schools. Br J Gen Pract. 1998;48(431):1337–1340. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1410130/. Dostęp 23.04.2020.
  19. Blease C. In defence of utility: The medical humanities and medical education. Med Humanit. 2016;42(2):103–108. doi:10.1136/medhum-2015-010827
  20. Hozyasz KK, Hozyasz JL. 80-lecie fenyloketonurii. Część II: pierwszy literacki i inne niemedyczne opisy choroby. Pediatr Pol. 2017;92(2):218–226. doi:10.1016/j.pepo.2016.09.003
  21. Frommhold B, Wolf G. Kommissar Wallanders Krankengeschichte: Metabolisches Syndrom mit Diabetes mellitus Typ 2. Diabetologe. 2017;13(4):253–259. doi:10.1007/s11428-017-0192-z
  22. Crawford P, Brown B, Tischler V, Baker C. Health humanities: The future of medical humanities? Mental Health Rev J. 2010;15(3):4–10. doi:10.5042/mhrj.2010.0654
  23. Chiavaroli N, Huang CD, Monrouxe L. Learning medicine with, from and through the humanities. W: Swanwick T, Forrest K, O’Brien BC, red. Understanding Medical Education: Evidence, Theory, and Practice. 3 wyd. New Jersey, USA: Wiley-Blackwell; 2018:223–237.
  24. Li J, Qi F, Guo S, Peng P, Zhang M. Absence of humanities in China’s medical education system. Lancet. 2012;380(9842):648. doi:10.1016/S0140-6736(12)61368-3
  25. Ziółkowska-Rudowicz E, Kładna A. Kształcenie empatycznych lekarzy. Część III – kontakt studentów z literaturą, filmem i sztuką. Pol Merk Lek. 2010;29(6):331–335.
  26. Shapiro J, Rucker L. Can poetry make better doctors? Teaching the humanities and arts to medical students and residents at the University of California, Irvine, College of Medicine. Acad Med. 2003;78(10):953–957. doi:10.1097/00001888-200310000-00002
  27. Lafferty PM. Balancing the curriculum: Promoting aesthetic knowledge in nursing. Nurse Educ Today. 1997;17(4):281–286. doi:10.1016/s0260-6917(97)80057-3
  28. Müldner-Nieckowski P. Uwagi o odmianach języka lekarskiego. W: Kozłowska A, Świątek A, red. Znaczenie, Tekst, Kultura. Tom 5. Prace ofiarowane Profesor Elżbiecie Janus. Warszawa, Polska: Wydawnic-two Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego; 2014:399–412.
  29. Kluszczyńska M, Włodarczyk I. Wpływ komunikacji werbalnej i niewerbalnej na współpracę między pielęgniarką a pacjentem. Piel Zdr Publ. 2019;9(4):273–278. doi:10.17219/pzp/103375
  30. Joachim N. Teaching the art of emphatic interviewing to third-year medical students using a fairy tale – “The prince who turned into a rooster”. Am J Psychother. 2008;62(4):395–418. doi:10.1176/appi.psychotherapy.2008.62.4.395
  31. Perkin JE, Rodriguez JC. More lit can fit: Using non-traditional literature in dietetics education to enhance cultural competence, cultural literacy, and critical thinking. J Acad Nutr Diet. 2013;113(6):757–761. doi:10.1016/j.jand.2013.01.028
  32. Pasierski T. Nauczanie etyki lekarskiej – doświadczenia i przyszłość zagranicznych uczelni medycznych. Etyka. 2016;53:105–121. https://etyka.uw.edu.pl/index.php/etyka/article/view/510. Dostęp 23.04.2020.
  33. Macnaughton J. The humanities in medical education: Context, outcomes, and structures. Med Humanit. 2000;26(1):23–30. doi:10.1136/mh.26.1.23
  34. Woollishcroft JO, Phillips R. Medicine as a performing art: A worthy metaphor. Med Educ. 2003;37(10):934–939. doi:10.1046/j.1365-2923.2003.01636.x
  35. Haidet P. Jazz and the ‘art’ of medicine: Improvisation in the medical encounter. Ann Fam Med. 2007;5(2):164–169. doi:10.1370/afm.624
  36. Stone AA, Smart Stone S. The Abnormal Personality through Literature. New Jersey, USA: Prentice-Hall; 1966.
  37. Reynolds R, Stone J, red. On Doctoring: Stories, Poems, Essays. Nowy Jork, USA: Simons & Schuster; 2001.
  38. McKie A, Gass JP. Understanding mental health through reading selected literature sources: An evaluation. Nurse Educ Today. 2001;21(3):201–208. doi:10.1054/nedt.2000.0538
  39. Smith S, Molineux M, Rowe N, Larkinson L. Integrating medical humanities into physiotherapy and occupational therapy education. Int J Ther Rehabil. 2006;13(9):421–427.
  40. Winland-Brown JE. Can caring for critically ill patients be taught by reading a novel? Nurse Educator. 1996;21(5):23–27.
  41. McCaffrey G, Venturato L, Patterson JD, Langille J, Jackson R, Rosenal T. Bringing a novel to practice: An interpretive study of reading a novel in an undergraduate nursing practicum course. Nurse Educ Pract. 2017;24:84–89. doi:10.1016/j.nepr.2017.04.001
  42. Brand G, Osborne A, Wise S, Wise S, Isaac C, Etherton-Beer C. Using MRI art, poetry, photography and patient narratives to bridge clinical and human experiences of stroke recovery [opublikowano online 6.06.2019]. Med Humanit. doi:10.1136/medhum-2018-011623
  43. Gilmour F, Riccobono R, Haraldsdottir E. The value of poetry therapy for people in palliative and end of life care. Prog Palliative Care. 2020:28(1):6–13. doi:10.1080/09699260.2019.1684866
  44. Westbrook JI, Duffield C, Creswick NJ. How much time do nurses have for patients? A longitudinal study quantifying hospital nurses’ patterns of task time distribution and interactions with health professionals. BMC Health Services Res. 2011;11:319. doi:10.1186/1472-6963-11-319
  45. Macduff C. A brief historical review of poetry’s place in nursing. J Res Nurs. 2017;22(6–7):436–448. doi:10.1177/1744987117729724
  46. Mastalski AS. Biologiczne inspiracje w pracy „The Physiology of Versification” Olivera Wendalla Holmesa wobec współczesnej wersologii. Humanistyka i Przyrodoznawstwo. 2015;21:285–297. doi:10.31648/hip.423
  47. Miriam. Z czary młodości – liryczny pamiętnik duszy (1881–1891). Wiedeń, Austria: Drukarnia Związkowa; 1893. https://pl.wikisource.org/wiki/Z_czary_m%C5%82odo%C5%9Bci_(Przesmycki,_1893). Dostęp 15.01.2020.
  48. Barilan M, Hertzano R, Weintraub M. Bedside humanities: A vision from Renaissance and two case reports from the present. Israel Med Assoc J. 2000;2(4):327–331.
  49. Horowitz AW. Poetry on rounds: A model of integration of the humanities into residency training. Lancet. 1996;347(8999):447–449. doi:10.1016/s0140-6736(96)90015-x
  50. Treistman J. Teaching nursing care through poetry. Nurs Outlook. 1986;34(2):83–87.
  51. Downie RS. Literature and medicine. J Med Ethics. 1991;17(2):93–96,98.doi:10.1136/jme.17.2.93
  52. Stelcer B, Strzelecki W, Cybulski M. Humanistyka w edukacji medycznej w naukach o zdrowiu. Pol Przegl Nauk Zdr. 2007;4(13):276–280.
  53. Ledgister M. The nursing shortage crisis: A familiar problem dressed in new clothes: Part II. Int J Health Care Assurance. 2003;16(1):19–24. doi:10.1108/13660750310470980
  54. Schoonover KL, Hall-Flavin D, Whitford K, Lussier M, Lussier M, Essary A, Lapid MI. Impact of poetry on empathy and professional burnout of health-care workers: A systematic review. J Palliat Care. 2020;35(2):127–132. doi:10.1177/0825859719865545
  55. Lewandowska A, Litwin B. Wypalenie zawodowe jako zagrożenie w pracy pielęgniarki. Ann Acad Med Stetinensis. 2009;55(3):86–89. https://www.pum.edu.pl/__data/assets/file/0007/28825/AMS_55-03_15.pdf. Dostęp 23.04.2020.
  56. Wilczek-Rużycka E, Zaczyk I, Obrzut K. Wypalenie zawodowe u pielęgniarek pracujących w opiece paliatywnej. Piel Zdr Publ. 2017;7(1):77–83. doi:10.17219/pzp/64031
  57. Kucharczyk R. Adam Gorczyński z Górki (Jadam z Zatora) – literat, artysta-malarz, społecznik. Małopolska. 2012;14:115–129. http://mbc.malopolska.pl/Content/77301/14.pdf. Dostęp 23.04.2020.
  58. Jarguz W, red. Romantyk z Brzeźnicy – Adam Gorczyński (1805–1876). Życie i twórczość. Brzeźnica, Kraków, Polska: Gminna Biblioteka Publiczna w Brzeźnicy, Księgarnia Akademicka; 2014.
  59. Żuraszek-Ryś I. Spory o dydaktyzm i sposoby jego wyrażania w polskich dziewiętnastowiecznych powieściach historycznych (zarys problematyki). Acta Universitatis Lodziensis – Folia Linguistica. 2016;50:253–262. doi:10.18778/0208-6077.50.17
  60. Kuryłek-Jędrek E. „Potrzeba myśli i uczucia” – pejzaż romantyczny/pejzaż polski w pismach Goszczyńskiego, Grabowskiego, Kraszewskiego i innych. Młoda Humanistyka. 2019;14(1):1–15. http://www.humanistyka.com/index.php/MH/article/view/221. Dostęp 23.04.2020.
  61. Hertz P, red. Zbiór poetów polskich XIX w. Ułożył i opracował Paweł Hertz. Księga druga. Warszawa, Polska: PIW; 1961:266–271.
  62. Gorczyński A. Wiersze Adama Gorczyńskiego. Opowieści i legendy – pieśni czeskie (tłumaczenie). Kraków, Polska: Nakład B. Gorczyńskiego; 1883. https://polona.pl/item/wiersze-adama-gorczynskiego,MTExMjUwMzU/6/#info:metadata. Dostęp 15.01.2020.
  63. Birch S, Magid A, Weber A. Library collaboration with medical humanities in an American Medical College in Qatar. Oman Med J. 2013;28(6):382–388. doi:10.5001/omj.2013.113
  64. Zabielska M. Interaktywna odmiana medycznego opisu przypadku – nowy model gatunku tekstu. Lingwistyka Stosowana. 2014;9:69–77. http://www.ls.uw.edu.pl/documents/7276721/12255677/Lingwistyka+Stosowana+9++Magdalena+Zabielska.pdf. Dostęp 23.04.2020.
© Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu