Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne

Piel. Zdr. Publ.
Index Copernicus (ICV) – 69,56
Ogólny współczynnik odrzuceń – 24,41%
ISSN 2082-9876 (print)
ISSN 2451-1870 (online)
Periodyczność – kwartalnik

Pobierz oryginał (PL)

Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne Nursing and Public Health

2020, tom 10, nr 4, październik-grudzień, str. 269–276

doi: 10.17219/pzp/125434

Typ publikacji: praca poglądowa

Język publikacji: polski

Licencja: Creative Commons Attribution 3.0 Unported (CC BY 3.0)

Pobierz cytowania:

  • BIBTEX (JabRef, Mendeley)
  • RIS (Papers, Reference Manager, RefWorks, Zotero)

Wybrane problemy zdrowotne dziecka z młodzieńczym idiopatycznym zapaleniem stawów – koncepcja opieki pielęgniarskiej

The selected health problems in children with juvenile idiopathic arthritis: Nursing care concept

Grażyna Cepuch1,A,B,C,D,F, Agnieszka Kruszecka-Krówka1,B,C,D,E

1 Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum, Kraków, Polska

Streszczenie

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS) to niejednorodna grupa chorób, w przeważającej części o charakterze autoimmunologicznym, obejmująca wszystkie formy zapalenia stawów o nieznanej etiologii, trwająca co najmniej 6 tygodni i rozpoczynająca się zawsze przed ukończeniem 16. r.ż. Etiopatogeneza MIZS nie została w pełni poznana. Przyjmuje się, że w patogenezie choroby odrywają rolę różne czynniki, m.in. genetyczne, autoimmunizacyjne i immunologiczne. MIZS zwykle przebiega z okresami zaostrzeń i klinicznej remisji. Istotą choroby jest przewlekły proces zapalny, uszkadzający chrząstkę stawową, nasady kostne, pochewki ścięgniste oraz przyczepy ścięgien, a także odpowiedzialny za objawy pozastawowe i powikłania układowe. W przebiegu MIZS obserwuje się zaburzenie funkcjonowania pacjentów nie tylko w obszarze biologicznym, ale również psycho-emocjonalnym i społecznym. Pacjent, u którego rozpoznano młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów wymaga kompleksowego, specjalistycznego postępowania terapeutycznego. Opieka pielęgniarska w MIZS obejmuje przede wszystkim: udział w postępowaniu mającym na celu eliminację lub minimalizację aktywności zapalnej i immunologicznej choroby, zatrzymanie/spowolnienie postępu zmian chorobowych w stawach, eliminację bólu, zapobieganie zaburzeniom rozwojowym i niepełnosprawności, a także zmniejszenie ryzyka rozwoju osteoporozy oraz powikłań narządowych. Istotny element opieki pielęgniarskiej ukierunkowanej na dziecko i jego rodzinę stanowi rzetelna, zindywidualizowana edukacja zdrowotna oraz udzielanie wsparcia na każdym etapie choroby, także w okresie klinicznej remisji. Celem doniesienia jest przedstawienie wybranych problemów zdrowotnych dziecka dotkniętego MIZS oraz zaproponowanie metod ich rozwiązania w działaniach zespołu pielęgniarskiego.

Abstract

Juvenile idiopathic arthritis (JIA) is a heterogeneous group of diseases, for the most part autoimmune, covering all forms of arthritis of unknown etiology, lasting at least 6 weeks and always beginning before the age of 16. Etiopathogenesis of JIA is not fully understood. It is assumed that various factors play a role in the onset of the disease, including genetic, autoimmune and immunological. Juvenile idiopathic arthritis usually occurs with periods of exacerbation and clinical remission. The essence of the disease is a chronic inflammatory process that damages articular cartilage, bone epiphyses, tendon sheaths and tendon trailers, as well as responsible for post-articular symptoms and systemic complications. In the course of JIA, disorders of patients are observed not only in the biological area, but also in psycho-emotional and social aspect. A patient with JIA requires comprehensive, specialized therapeutic management. The nursing care in JIA includes primarily: participation in proceedings aimed at eliminating or minimizing inflammatory and immunological activity of the disease, stopping/slowing the progression of lesions in joints, eliminating pain, preventing developmental disorders and disability, as well as reducing the risk of developing osteoporosis and organ complications. A key element of nursing care directed at the child and family is reliable, individualized health education and providing support at every stage of the disease, including a period of clinical remission. The purpose of the report is to present selected health problems of a child with juvenile idiopathic arthritis and to propose methods to solve them in the activities of the nursing team.

Słowa kluczowe

młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, dziecko, problemy zdrowotne, opieka pielęgniarska

Key words

juvenile idiopathic arthritis, child, health problems, nursing care

Piśmiennictwo (49)

  1. Spiegel L, Kristensen KD, Herlin T. Juvenile idiopathic arthritis characteristics: Etiology and pathophysiology. Semin Orthod. 2015;21(2):77–83. doi:10.1053/j.sodo.2015.02
  2. Martini A, Lovell DJ. Juvenile idiopathic arthritis: State of the art and future perspectives. Ann Rheum Dis. 2010;69(7):1260–1263. doi:10.1136/ard.2010.133033
  3. Giancane G, Consolaro A, Lanni S, Davi S, Schiappapietra B, Ravelli A. Juvenile idiopathic arthritis: Diagnosis and treatment. Rheumatol Ther. 016;3(2):187–207. doi:10.1007/s40744-016-0040-4
  4. Smolewska E, Żuber Z. Aktualne cele, możliwości i perspektywy leczenia młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów w Polsce i na świecie. Forum Reumatol. 2016;2(1):14–20. https://journals.viamedica.pl/forum_reumatologiczne/article/view/44712. Dostęp 7.05.2020.
  5. Żuber Z. Młodzieńcze idiopatyczne zapalenia stawów. Pediatr Dypl. 2012;16(2):23–32. https://podyplomie.pl/pediatria/12212,mlodziencze-idiopatyczne-zapalenie-stawow. Dostęp 10.05.2020.
  6. Chistiakov DA, Savost’anov KV, Baranov AA. Genetic background of juvenile idiopathic arthritis. Autoimmunity. 2014;47(6):351–360. doi:10.3109/08916934.2014.889119
  7. Prahalad S, Glass DN. A comprehensive review of the genetics of juvenile idiopathic arthritis. Pediatr Rheumatol Online J. 2008;6:11. doi:10.1186/1546-0096-6-11
  8. Hersh AO, Prahalad S. Immunogenetics of juvenile idiopathic arthritis: A comprehensive review. J Autoimmun. 2015;64:113–24. doi:10.1016/j.jaut.2015.08.002
  9. Oberle EJ, Harris JG, Verbsky JW. Polyarticular juvenile idiopathic arthritis: Epidemiology and management approaches. Clin Epidemiol. 2014;6:379–393. doi:10.2147/CLEP.S53168
  10. Macaubas C, Nguyen K, Milojevic D, Park JL, Mellins ED. Oligoarticular and polyarticular JIA: Epidemiology and pathogenesis. Nat Rev Rheumatol. 2009;5(11):616–626. doi:10.1038/nrrheum.2009.209
  11. Hollenbach JA, Thompson SD, Bugawan TL, et al. Juvenile idiopathic arthritis and HLA class I and class II interactions and age-at-onset effects. Arthritis Rheum. 2010;62(6):1781–1791. doi:10.1002/art.27424
  12. Heiligenhaus A, Heinz C, Edelsten C, Kotaniemi K, Minden K. Review for disease of the year: epidemiology of juvenile idiopathic arthritis and its associated uveitis: The probable risk factors. Ocul Immunol Inflamm. 2013;21(3):180–191. doi:10.3109/09273948.2013.791701
  13. Mellins ED, Macaubas C, Grom AA. Pathogenesis of systemic juvenile idiopathic arthritis: Some answers, more questions. Nat Rev Rheumatol. 2011;7(7):416–426. doi:10.1038/nrrheum.2011.68
  14. Gueddari S, Amine B, Rostom S, et al. Physical activity, functional ability and disease activity in children and adolescents with juvenile idiopathic arthritis. Clin Rheumatol. 2014;33:1289–1294. doi:10.1007/s10067-014-2576-4
  15. Martini A, Ravelli A, Avcin T, et al; Pediatric Rheumatology International Trials Organization (PRINTO). Toward new classification criteria for juvenile idiopathic arthritis: First steps, pediatric rheumatology international trials organization international consensus. J Rheumatol. 2019;46(2):190. doi:10.3899/jrheum.180168
  16. Giancane G, Ruperto N; Paediatric Rheumatology International Trials Organisation (PRINTO). Treatment of juvenile idiopathic arthritis: What’s new? Curr Opin Rheumatol. 2019;31(5):428–435. doi:10.1097/BOR.0000000000000632
  17. Hügle B, Horneff G. The role of synthetic drugs in the biologic era: Therapeutic strategies for treating juvenile idiopathic arthritis. Expert Opin Pharmacother. 2016;17(5):703–714. doi:10.1517/14656566.2016.1133592
  18. Rutkowska-Sak L, Wiland P. Ocena aktywności przebiegu młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów. W: Rutkowska-Sak L, red. Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – nie tylko nowości. Poznań, Polska: Termedia; 2014:89–112.
  19. Giancane G, Alongi A, Rosina S, Tibaldi J, Consolaro A, Ravelli A. Recent therapeutic advances in juvenile idiopathic arthritis. Best Pract Res Clin Rheumatol. 2017;31(4):476–487. doi:10.1016/j.berh.2018.01.001
  20. Webb K, Wedderburn LR. Advances in the treatment of polyarticular juvenile idiopathic arthritis. Curr Opin Rheumatol. 2015;27(5):505–510. doi:10.1097/BOR.0000000000000206
  21. Ringold S, Weiss PF, Beukelman T, et al; American Collge of Rheumatology. 2013 update of the 2011 American College of Rheumatology recommendations for the treatment of juvenile idiopathic arthritis: Recommendations for the medical therapy of children with systemic juvenile idiopathic arthritis and tuberculosis screening among children receiving biologic medications. Arthritis Rheum. 2013;65(10):2499–2512. doi:10.1002/art.38092
  22. Bendtzen K. Personalized medicine: Theranostics (therapeutics diagnostics) essential for rational use of tumor necrosis factor-alpha antagonists. Discov Med. 2013;15:201–211. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23636137/. Dostęp 14.02.2020.
  23. Hinze C, Gohar F, Foell D. Management of juvenile idiopathic arthritis: Hitting the target. Nat Rev Rheumatol. 2015;11(5):290–300. doi:10.1038/nrrheum.2014.212
  24. Burbage ML, Mason MB, Nabors LA, Kichler JC. An evaluation of a juvenile idiopathic arthritis retreat for families. Pediatric Rheumatology Online Journal. 2015;13:12. doi:10.1186/s12969-015-0010-3
  25. Friedrichsdorf SJ, Giordano J, Desai Dakoji K, Warmuth A, Daughtry C, Schulz CA. Chronic pain in children and adolescents: Diagnosis and treatment of primary pain disorders in head, abdomen, muscles and joints. Children (Basel). 2016;3(4):42. doi:10.3390/children3040042
  26. Misiołek H, Zajączkowska R, Daszkiewicz A, et al. Postoperative pain management – 2018 consensus statement of the Section of Regional Anaesthesia and Pain Therapy of the Polish Society of Anaesthesiology and Intensive Therapy, the Polish Society of Regional Anaesthesia and Pain Therapy, the Polish Association for the Study of Pain and the National Consultant in Anaesthesiology and Intensive Therapy. Anaesthesiol Intensive Ther. 2018;50(3):173–199. doi:10.5603/AIT.2018.0026
  27. Cepuch G, Perek M. Ból a aktywność i zmęczenie u młodzieży hospitalizowanej z powodu choroby reumatycznej. W: Turowski K, Paluszkiewicz P, Spisacka S, red. Problemy osób niepełnosprawnych. Biała Podlaska, Polska: Instytut Pielęgniarstwa PWSZ im. Papieża Jana Pawła II; 2007:187–193.
  28. Wróbel K, Wróbel A. Ból – analiza zagadnienia, przegląd piśmiennictwa. Eduk Biol Śr. 2015;2:20–26. http://ebis.ibe.edu.pl/index.php?d=numery&tytul=B%C3%B3l%20%E2%80%93%20analiza%20zagadnienia,%20przegl%C4%85d%20pi%C5%9Bmiennictwa. Dostęp 17.12.2020.
  29. Cepuch G, Tomaszek L, Trybek-Bronowicz M. Pain intensity in patients with juvenile idiopathic arthritis with respect to the level of their activity and disease acceptance. Reumatologia/Rheumatology. 2014;52(5):299–304. doi:10.5114/reum.2014.46666
  30. World Health Organization. WHO Guidelines on the Pharmacological Treatment of Persisting Pain in Children with Medical Illnesses. Genewa, Szwajcaria: World Health Organization; 2012. http://www.globalasthmanetwork.org/management/guides/bosnia_and_herzegovina/9789241548120_Guidelines.pdf. Dostęp 17.03.2020.
  31. Zielińska M, Bartkowska-Śniatkowska A, Mierzewska-Schmidt M, et al. The consensus statement of the Paediatric Section of the Polish Society of Anaesthesiology and Intensive Therapy on general anaesthesia in children over 3 years of age. Part I – general guidelines. Anaesthesiology Intensive Therapy. 2016;48(2):71–78. doi:10.5603/AIT.2016.0022
  32. Annagür BB, Uguz F, Apiliogullari S, Kara I, Gunduz S. Psychiatric disorders and association with quality of sleep and quality of life in patients with chronic pain: A SCID-based study. Pain Med. 2014;15(5):772–781. doi:10.1111/pme.12390
  33. Nowicka-Sauer K, Pietrzykowska M, Staśkiewicz I, et al. Anxiety in patients with somatic diseases: Important but marginalized problem. Fam Med Prim Care Rev. 2015;17(2):120–123. http://archive.familymedreview.org/files/2015/pdf_022015/120_123.pdf. Dostęp 17.12.2020.
  34. Ferrara G, Petrillo MG, Giani T, et al. Clinical use and molecular action of corticosteroids in the pediatric age. Int J Mol Sci. 2019;20(2):444. doi:10.3390/ijms20020444
  35. Avner JR. Acute fever. Pediatr Rev. 2009;30(1):5–13. doi:10.1542/pir.30-1-5
  36. Mastrangelo M, Midulla F, Moretti C. Actual insights into the clinical management of febrile seizures. Eur J Pediatr. 2014;173(8):977–982. doi:10.1007/s00431-014-2269-7
  37. Lagae L. Clinical practice: The treatment of acute convulsive seizures in children. Eur J Pediatr. 2011;170(4):413–418. doi:10.1007/s00431-011-1403-z
  38. Gontko-Romanowska K, Żaba Z, Steinborn B, Panieński P, Mitkowska J, Szemień M. Postępowanie w drgawkach gorączkowych u dzieci na etapie przedszpitalnym i wczesnoszpitalnym. Stand Med Pediatr. 2016;13:639–664. http://www.ratunkowa.ump.edu.pl/materialy/artykul.pdf. Dostęp 17.12.2020.
  39. El-Radhi A, Carroll J, Klein N, Buchanan C. Hypertermia. W: El-Radhi A, Carroll J, Klein N, red. Clinical Manual of Fever in Children. 2nd ed. Cham, Szwajcaria: Springer International Publishing; 2018:25–46.
  40. Janion E. Development support for children with chronic somatic disorders. International Forum for Education. 2016;9:66–78.
  41. Angeles-Han ST, Ringold S, Beukelman T, et al. 2019 American College of Rheumatology/Arthritis Foundation Guideline for the screening, monitoring, and treatment of juvenile idiopathic arthritis-associated uveitis. Arthritis Care Res (Hoboken). 2019;71(6):703–716. doi:10.1002/acr.23871
  42. Jankowicz S. Depresja wieku młodzieńczego – etiologia i obraz kliniczny. Zeszyty Naukowe TD UJ – Nauki Społeczne. 2018;22(3):183–190. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/68323. Dostęp 17.12.2020.
  43. Kobus A, Kierklo A, Sielicka D, Szajda SD. Młodzieńcze idiopatyczne zapalenia stawów a stan jamy ustnej. Postepy Hig Med Dosw. 2016;70:410–419. doi:10.5604/17322693.1201119
  44. Kobus A, Bagińska J, Łapińska-Antończuk J, Ławicki S, Kierklo A. Levels of selected matrix metalloproteinases, their inhibitors in saliva, and oral status in juvenile idiopathic arthritis patients vs. healthy controls. BioMed Research International. 2019;2019: 7420345. doi:10.1155/2019/7420345
  45. Vaid YN, Dunnavant FD, Royal SA, Beukelman T, Stoll ML, Cron RQ. Imaging of the temporomandibular joint in the juvenile idiopathic arthritis. Arthritis Care Res. 2014;66(1):47–54. doi:10.1002/acr.22177
  46. Feres de Melo AR, Ferreira de Souza A, de Oliveira Perestrelo B, Leite MF. Clinical oral and salivary parameters of children with juvenile idiopathic arthritis. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol. 2014;117(1):75–80. doi:10.1016/j.oooo.2013.08.024
  47. Przystupa W, Górska A, Rutkowska-Sak L. Odległe następstwa zapalenia stawów skroniowo-żuchwowych w nielicznostawowej postaci młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów – opis przypadku. Przegl Pediatr. 2012;42(3):170–174.
  48. Filus A, Zdrojewicz Z. Insulinopodobny czynnik wzrostu-1 (IGF-1) – budowa i rola w organizmie człowieka. Pediatr Endocrinol Diabetes Metab. 2014:22(4):161–169. https://www.termedia.pl/-Insulinopodobny-czynnik-wzrostu-1-IGF-1-budowa-i-rola-w-organizmie-czlowieka-,138,36557,0,0.html. Dostęp 17.12.2020.
  49. Gniadek E, Postępski J. Zastosowanie hormonu wzrostu w leczeniu zaburzeń wzrastania u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów. Reumatologia. 2010;48(2):112–120.
© Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu