Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne

Piel. Zdr. Publ.
Index Copernicus (ICV) – 69,56
Ogólny współczynnik odrzuceń – 24,41%
ISSN 2082-9876 (print)
ISSN 2451-1870 (online)
Periodyczność – kwartalnik

Pobierz oryginał (PL) Pobierz tłumaczenie (EN)

Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne Nursing and Public Health

2019, tom 9, nr 2, kwiecień-czerwiec, str. 97–106

doi: 10.17219/pzp/96328

Typ publikacji: praca oryginalna

Język publikacji: polski

Pobierz cytowania:

  • BIBTEX (JabRef, Mendeley)
  • RIS (Papers, Reference Manager, RefWorks, Zotero)

Creative Commons BY-NC-ND 3.0 Open Access

Ocena wiedzy i nawyków żywieniowych osób dorosłych w aspekcie występowania chorób nowotworowych

The assessment of knowledge and eating habits of adults in terms of cancer incidence

Ewa Malczyk1,A,B,C,D,E,F, Monika Kapera2,A,B

1 Instytut Nauk o Zdrowiu, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie, Nysa, Polska

2 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie, Nysa, Polska

Streszczenie

Wprowadzenie. Częstość zachorowań na nowotwory w Polsce systematycznie się zwiększa. Na powstawanie nowotworów mają wpływ m.in.: nieprawidłowe nawyki żywieniowe, nadmierne spożywanie alkoholu i palenie tytoniu oraz mała aktywność fizyczna. Właściwa dieta wraz ze zwiększoną aktywnością fizyczną mogą znacznie zmniejszyć prawdopodobieństwo rozwinięcia się zmian nowotworowych.
Cel pracy. Ocena wiedzy i nawyków żywieniowych osób dorosłych w aspekcie występowania chorób nowotworowych.
Materiał i metody. Badanie przeprowadzono w 2. połowie 2014 r. wśród 140 osób dorosłych. Wykorzystano w tym celu metodę sondażu diagnostycznego z zastosowaniem techniki ankietowej. Narzędziem badawczym była ankieta internetowa. Kwestionariusz ankiety zawierał pytania jednokrotnego wyboru służące do oceny poziomu wiedzy i nawyków żywieniowych oraz pytania o wiek, masę ciała, wzrost, miejsce zamieszkania, wykształcenie, a także występowanie przypadków zachorowania na choroby nowotworowe w rodzinie respondenta. Uzyskane dane poddano analizie statystycznej, przeprowadzając test niezależności – χ² oraz korelację rang Spearmana.
Wyniki. U ponad połowy ankietowanych (55%) stwierdzono prawidłową masę ciała, 23,6% badanych miało nadwagę, a 7,1% – otyłość. Statystycznie istotnie częściej problem otyłości dotykał mężczyzn niż kobiet (17,2% vs 3,8%). Badane osoby nie były świadome, że częste spożywanie potraw wędzonych może niekorzystnie wpływać na zdrowie oraz nie wiedziały, jakie związki zalicza się do przeciwutleniaczy i ile wynosi zalecane dopuszczalne dzienne spożycie soli. Większość respondentów nie spożywała odpowiednio często ciemnego pieczywa, grubych kasz, mleka i przetworów mlecznych, ryb, warzyw i owoców, natomiast zbyt często spożywała słodycze, potrawy gotowe, dania typu fast food, a także napoje zawierające alkohol.
Wnioski. Respondenci wykazali się dobrym poziomem wiedzy żywieniowej w odniesieniu do występowania chorób nowotworowych. Z kolei ich nawyki żywieniowe były na poziomie dostatecznym. Nie stwierdzono statystycznie istotnej zależności pomiędzy nawykami żywieniowymi a wiedzą żywieniową badanych osób. Konieczne wydaje się stałe uświadamianie skutków nieprawidłowego sposobu żywienia i motywowanie do zmiany nawyków żywieniowych wszystkich ludzi, a szczególnie tych osób, które znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na choroby nowotworowe.

Abstract

Background. The incidence of cancer in Poland is steadily increasing. The development of cancer is influenced by, among others: abnormal eating habits, excessive consumption of alcohol, smoking, and low physical activity. Proper diet along with increased physical activity can significantly reduce the probability of developing cancer.
Objectives. The aim of the study was to assess the knowledge and eating habits of adults in terms of cancer.
Material and Methods. The study was conducted in the second half of 2014 among 140 adults. The research tool was a website survey questionnaire with single choice questions on the knowledge and eating habits, and questions about age, weight, height, place of residence, education, and the incidence of cancer in the respondent’s family. The data obtained was subjected to statistical analysis using χ2 test and Spearman’s rank correlation.
Results. More than half of the respondents had normal body weight, 23.6% were overweight and 7.1% were obese. Statistically significantly, obesity affected more men than women. The respondents were unaware that frequent consumption of smoked foods could adversely affect their health and did not know which compounds belonged to antioxidants and what was the recommended daily salt intake. Most respondents did not consume adequate quantity of brown bread, coarse groats, milk and milk products, fish, vegetables and fruit, while sweets, ready-to-eat foods, fast food, and alcoholic beverages were excessively present in their diet.
Conclusion. The respondents showed good nutritional knowledge in terms of cancer incidence, while their eating habits were at a sufficient level, irrespective of occurrence of cancer in the family. There was no statistically significant statistical relationship between eating habits and the level of nutritional knowledge of the respondents. It seems necessary to be continually aware of the effects of abnormal feeding and to motivate the changing of eating habits among all population groups.

Słowa kluczowe

nawyki żywieniowe, choroby nowotworowe, wiedza żywieniowa

Key words

eating habits, cancers, nutritional knowledge

Piśmiennictwo (33)

  1. Wojciechowska U, Olasek P, Czauderna K, Didkowska J. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2014 roku. Warszawa, Polska: Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie; 2016.
  2. PolsatNews.pl. Rekordowa liczba chorych na nowotwory w Polsce w 2016 r. Będzie rosnąć. http://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2017-03-15/rekordowa-liczba-chorych-na-nowotwory-w-polsce-w-2016-r-bedzie-rosnac/. Dostęp 6.06.2019.
  3. Dydjow-Bendek D, Ejsmont J. Sposób żywienia a ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych. Probl Hig Epidemiol. 2010;91:618–622. http://phie.pl/pdf/phe-2010/phe-2010-4-618.pdf. Dostęp 6.06.2019.
  4. Godlewski D, Wojtyś P, Bury P. Alkohol jako czynnik ryzyka choroby nowotworowej. Współcz Onkol. 2000;1:13–15.
  5. Makles Z, Domański W. Palenie wyrobów tytoniowych – czynne i bierne zagrożenia chemiczne. Bezp Pr Nauk Prakt. 2010;12(471):11–15. http://archiwum.ciop.pl/44831. Dostęp 6.06.2019.
  6. Jaworski P, Binda A, Tarnowski W. Wpływ otyłości na rozwój choroby nowotworowej. Post Nauk Med. 2015;28(9):673–676. http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2015/09/pnm_2015_673-676.pdf. Dostęp 6.06.2019.
  7. Jarosz M. Nowotwory złośliwe. Warszawa, Polska: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2008.
  8. Zalega J, Szostak-Węgierek D. Żywienie w profilaktyce nowotworów. Część I. Polifenole roślinne, karotenoidy, błonnik pokarmowy. Probl Hig Epidemiol. 2013;94:41–49. http://www.phie.pl/pdf/phe-2013/phe-2013-1-041.pdf. Dostęp 6.06.2019.
  9. Zalega J, Szostak-Węgierek D. Żywienie w profilaktyce nowotworów. Część II. Składniki mineralne, witaminy, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, probiotyki, prebiotyki. Probl Hig Epidemiol. 2013;94:50–58. http://www.phie.pl/pdf/phe-2013/phe-2013-1-050.pdf. Dostęp 6.06.2019.
  10. Zalega J, Szostak-Węgierek D. Żywienie w profilaktyce nowotworów. Cz. III. Diety o właściwościach przeciwnowotworowych. Probl Hig Epidemiol. 2013;94:49–65. http://www.phie.pl/pdf/phe-2013/phe-2013-1-059.pdf. Dostęp 6.06.2019.
  11. World Cancer Research Fund/American Institute for Cancer Research. Summary. Food, Nutrition, Physical Activity, and the Prevention of Cancer: A Global Perspective. Washington, DC: AICR; 2007. https://www.wcrf.org/sites/default/files/english.pdf. Dostęp 6.06.2019.
  12. Bienkiewicz M, Bator E, Bronkowska M. Błonnik pokarmowy i jego znaczenie w profilaktyce zdrowotnej. Probl Hig Epidemiol. 2015;96:57–63. http://www.phie.pl/pdf/phe-2015/phe-2015-1-057.pdf. Dostęp 6.06.2019.
  13. Kozłowska L. Rola błonnika pokarmowego w utrzymaniu prawidłowej pracy jelit. Żywn Zdr. 2010;13:23–27.
  14. Głodek E, Gil M, Rudy M, Pawlos M. Ocena częstotliwości spożycia przez studentów wybranych źródeł błonnika pokarmowego. Rocz Państ Zakł Hig. 2011;62(4):409–412. http://wydawnictwa.pzh.gov.pl/roczniki_pzh/ocena-czestotliwosci-spozycia-przez-studentow-wybranych-zrodel-blonnika-pokarmowego?lang=pl. Dostęp 6.06.2019.
  15. Kowalczyk M, Zegan M, Michota-Katulska E. Wiedza na temat prozdrowotnej roli błonnika pokarmowego wśród studentów uczelni medycznych i niemedycznych. Bromat Chem Toksykol. 2017;50(2):99–105. http://ptfarm.pl/en/wydawnictwa/czasopisma/bromatologia-i-chemia-toksykologiczna/117/-/27042. Dostęp 6.06.2019.
  16. Kardasz M, Pawłowska D. Rola składników odżywczych oraz innych substancji w powstawaniu nowotworów. Nowa Med. 2008;2:7–14. http://www.czytelniamedyczna.pl/1137,rola-skladnikow-odzywczych-oraz-innych-substancji-w-powstawaniu-nowotworow.html. Dostęp 6.06.2019.
  17. Kiciak A, Całyniuk B, Grochowska-Niedworok E, Szczepańska E. Wybrane zachowania żywieniowe osób z chorobą nowotworową. Hygeia Public Health. 2012;47:354–359. http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2012/hyg-2012-3-354.pdf. Dostęp 6.06.2019.
  18. Cichosz G, Czeczot H. Kwasy tłuszczowe izomerii trans w diecie człowieka. Brom Chem Toksykol. 2012;45:181–190. http://ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2012/2/BR%202-2012%20s.%20181-190.pdf. Dostęp 6.06.2019.
  19. Wądołowska L, Krusińska B, Tenderenda M. Znaczenie lipidów, w tym PUFA n-6 i PUFA n-3 w rozwoju chorób nowotworowych. Onkol Pol. 2013;16:80–89. https://www.researchgate.net/profile/Beata_Krusinska/publication/271964701_Znaczenie_lipidow_w_tym_PUFA_n-6_i_PUFA_n3_w_rozwoju_chorob_nowotworowych/links/54fe0f580cf2eaf210b22c57.pdf. Dostęp 6.06.2019.
  20. Ostasz L, Kondratowicz-Pietruszka E. Charakterystyka kwasów tłuszczowych n-3 oraz ocena poziomu wiedzy o ich działaniu zdrowotnym. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. 2011;874:139–161.
  21. Białek A, Tokarz A. Sprzężone dieny kwasu linolowego jako potencjalny czynnik prewencyjny w profilaktyce nowotworów piersi. Post Hig Med Dosw. 2013;67:6–14. https://pdfs.semanticscholar.org/7546/760d9f68efe4c60c79cc7f7be5e681e95255.pdf. Dostęp 7.06.2019.
  22. Nowak A, Śliżewska K, Libudzisz Z, Socha J. Probiotyki – efekty zdrowotne. Żywn Nauka Technol Jakość. 2010;4:20–36. http://pttz.org/zyw/wyd/czas/2010,%204(71)/02_Nowak.pdf. Dostęp 7.06.2019.
  23. Davis CD, Milner JA. Gastrointestinal microflora, food components and colon cancer prevention. J Nutr Biochem. 2009;20(10):743–752. doi:10.1016/j.jnutbio.2009.06.001
  24. Nowak M, Trziszka T, Szołtysik M. Preferencje konsumentów mlecznych napojów fermentowanych. Żywn Nauka Technol Jakość. 2007;1:77–83. http://w.pttz.org/zyw/wyd/czas/2007,%201(50)/08_Nowak.pdf. Dostęp 7.06.2019.
  25. Rusin M, Marchwińska-Wyrwał E. Zagrożenia zdrowotne związane ze środowiskowym narażeniem na wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA). Med Srod. 2014;17:7–13. http://www.medycynasrodowiskowa.pl/Downloads/File/2014v3/MS_2014-3_01.pdf. Dostęp 7.06.2019.
  26. Merska M, Czech A. Stan wiedzy mieszkańców Lubelszczyzny na temat wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Probl Hig Epidemiol. 2014;95:901–906. http://phie.pl/pdf/phe-2014/phe-2014-4-901.pdf. Dostęp 7.06.2019.
  27. Zabłocka-Słowińska K, Prescha A, Pieczyńska J, et al. Ocena częstotliwości spożycia warzyw i owoców przez chorych na raka płuca i osoby zdrowe. Probl Hig Epidemiol. 2012;93:838–843. http://www.phie.pl/pdf/phe-2012/phe-2012-4-838.pdf. Dostęp 7.06.2019.
  28. Michalak-Majewska M, Gustaw W, Sławińska A, Radzki W. Spożycie chlorku sodu a współczesne zalecenia żywieniowe. Przem Spoż. 2013;67(7):34–37.
  29. Latoch A. Stan wiedzy na temat produktów mięsnych jako głównego źródła sodu w diecie wśród lubelskich studentów. Rocz Panstw Zakl Hig. 2012;63:225–231. http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.agro-8e459cba-5aa4-4661-a23c-6f0f2e1121ce/c/Stan_wiedzy_na_temat_produktow_miesnych_jako_glownego_zrodla_sodu_w_diecie_wsrod_63__Nr_2__225_-_231.pdf. Dostęp 7.06.2019.
  30. Schlegel-Zawadzka M, Kowalczyk B. Wiedza na temat spożycia soli w różnych grupach narodowościowych. Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni. 2010;65:39–50. http://zeszyty.umg.edu.pl/artykul-71.html. Dostęp 7.06.2019.
  31. Kurpas D, Mroczek B, Bielska D, et al. Poziom spożycia alkoholu i palenia tytoniu wśród studentów Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu. Probl Hig Epidemiol. 2013;94:757–761. http://www.phie.pl/pdf/phe-2013/phe-2013-4-757.pdf. Dostęp 7.06.2019.
  32. Kordek R. Onkologia - podręcznik dla studentów i lekarzy. Gdańsk, Polska: Via Medica; 2007.
  33. Główny Urząd Statystyczny. Stan zdrowia ludności Polski w 2014 r. Warszawa, Polska: Główny Urząd Statystyczny; 2016.
© Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu