Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne

Piel. Zdr. Publ.
Index Copernicus (ICV) – 69,56
Ogólny współczynnik odrzuceń – 24,41%
ISSN 2082-9876 (print)
ISSN 2451-1870 (online)
Periodyczność – kwartalnik

Pobierz PDF

Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne Nursing and Public Health

2016, tom 6, nr 4, październik-grudzień, str. 315–322

doi: 10.17219/pzp/64686

Typ publikacji: praca poglądowa

Język publikacji: polski

Pobierz cytowania:

  • BIBTEX (JabRef, Mendeley)
  • RIS (Papers, Reference Manager, RefWorks, Zotero)

Creative Commons BY-NC-ND 3.0 Open Access

Wpływ zaburzonego wizerunku ciała na powstawanie zaburzeń odżywiania się

The Influence of Disturbed Body Image on the Formation of Eating Disorders

Joanna B. Grasewicz1,

1 Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Powiecie Warszawskim Zachodnim

Streszczenie

Istnieje kilka definicji opisujących istotę zaburzeń odżywiania się. Zaburzenia odżywiania można podzielić na specyficzne, takie jak anorexia nervosa oraz bulimia nervosa i niespecyficzne, nie do końca zbadane, do których należą m.in. ortoreksja, bigorexia nervosa, zespół gwałtownego objadania się oraz zespół jedzenia nocnego. Przyczyny występowania zaburzeń odżywiania mogą być wewnętrzne (indywidualne cechy i predyspozycje jednostki, jej wrażliwość na doświadczenia z przeszłości, zwłaszcza z okresu dzieciństwa i dorastania) lub zewnętrzne, związane z uwarunkowaniami kulturowymi, rodziną i innymi czynnikami społecznymi. Ważnym elementem mającym wpływ na występowanie tej choroby, mogącym mieć źródło zarówno w wewnętrznych, jak i zewnętrznych czynnikach zaburzeń odżywiania, jest niewłaściwy wizerunek własnego ciała. Artykuł wyjaśnia, czym jest wizerunek własnego ciała oraz omawia czynniki powodujące zniekształcenie jego obrazu i jak ta sytuacja może przyczynić się do powstania i rozwoju zaburzeń odżywiania się. Postrzeganie siebie oraz wyobrażenie o sobie przekłada się na sposób odżywiania. Jedzeniem można w ten sposób „regulować” atrakcyjność fizyczną lub też pracować nad swoim wizerunkiem, zamiast skupić się na innych psychologicznych aspektach, których odkrycie, tzw. zwiększenie samoświadomości, mogłoby doprowadzić do uregulowania zachowań żywieniowych i ukształtowania właściwych nawyków odżywiania.

Abstract

There are several definitions describing the essence of eating disorders. Eating disorders can be divided into specific ones and non-specific ones. The best-known specific disease entities are anorexia nervosa and bulimia nervosa. The non-specific, still to be examined, include such eating disorders as orthorexia, bigorexia nervosa, binge eating disorder, night eating syndrome. The causes of eating disorders can be either internal ones – characteristics and predispositions of an individual and his or her sensitivity to the experiences of the past, especially childhood and adolescence – or external ones, related to culture, family and other social factors. An important element influencing the incidence of eating disorders, having its source in both the internal and external factors of eating disorders, is the wrong image of one’s own body. The article explains the notion of image of one’s own body, discusses the factors causing distortion of the body image and how it can contribute to the emergence and development of eating disorders. The way an individual perceives himself or herself, and his or her self-image is reflected in the nutrition habits. An act of eating can thus be used to adjust one’s physical attractiveness, or to work on one’s self-image instead of focusing on other psychological aspects, discovery of which, also called an increase of self-awareness, could lead to regulation of one’s eating behaviour and formation of appropriate nutrition habits.

Słowa kluczowe

zaburzenia odżywiania, zaburzenie wizerunku ciała, czynniki społeczno-kulturowe

Key words

eating disorders, the body image disorder, socio-cultural factors

Piśmiennictwo (39)

  1. Janas-Kozik M., Zejda J., Stochel M., Brożek G., Janas A., Jelonek I.: Ortoreksja – nowe rozpoznanie? Psychiatr. Pol. 2012, 46, 3, 441–450.
  2. Barnhill J.W., Taylor N.: A jeśli to… zaburzenia odżywiania. Wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2001.
  3. Michałek D.Z.: Anoreksja czy bulimia? Wyd. ARC-EN-CIEL, Centrum Terapii Zaburzeń Łaknienia, Kraków 2001.
  4. Weber M., Ziółkowska B.: Czynniki psychospołeczne jako determinanty sposobu żywienia. [W:] Żywienie człowieka a zdrowie publiczne. Red.: Gawęcki J., Roszkowski W. Wyd. PWN, Warszawa 2009.
  5. Brytek-Matera A.: Obraz ciała – obraz siebie. Wizerunek własnego ciała w ujęciu psychospołecznym. Wyd. Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2008.
  6. Jarosz A.: Bigoreksja – niebezpieczna moda. http://www.poradnikzdrowie.pl/psychologia/nalogi/bigoreksja-niebezpiecznamoda_33696.html (data dostępu: 27.04.2016).
  7. Pope H.G. Jr., Phillips K.A., Olivardia R.: The Adonis complex: the secret crises of male body obsession. Free Press, New York 2000.
  8. Apfeldorfer G.: Anoreksja, otyłość, bulimia. Wyd. Książnica, Katowice 1999, 49.
  9. Craggs-Hinton Ch.: Jak radzić sobie z zaburzeniami jedzenia. Wyd. JK, Łódź 2008.
  10. Jakuszkowiak K., Cubała W.J.: Zespół nocnego jedzenia. Psychiatria 2004, 1, 2, 107–111.
  11. Ocampo J., Foldvary N., Dinner D., Golish J.: Sleep-related eating disorder in fraternal twins. Sleep Med. 2002, 3, 525–526.
  12. O’Reardon J.P., Stunkard A.J., Allison K.C.: Clinical trial of sertraline in the treatment of night eating syndrome. Int. J. Eating Disord. 2004, 35, 16–26.
  13. Głębocka A.: Niezadowolenie z wyglądu a rozpaczliwa kontrola wagi. Wyd. Impuls, Kraków 2009.
  14. Maj A.: Wizyty w SPA – nowy rodzaj wypoczynku w Polsce? [W:] Homo kreator czy homo ludens? Twórcy – internauci – podróżnicy. Red.: Muszyński W., Sokołowski M. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008.
  15. Bazuń D.: Po co się tak męczyć? Czynniki motywujące do aktywności w klubach fitness. Komunikat z badań. Rocznik Lubuski 2013, 39, 1.
  16. Stecker-Bryczkowska D.: Kultura popularna a kształtowanie się tożsamości własnego ciała u dzieci: warunki powstawania anorexia nervosa. [W]: Podmiotowe i społeczno-kulturowe uwarunkowania anoreksji. Red.: Suchańska A. Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2000.
  17. Dudek J.: Indywidualne czynniki ryzyka w zaburzeniach odżywiania u mężczyzn. [W:] Zaburzenia odżywiania się: wybór zagadnień: publikacja konferencyjna. Red.: Plezia G., Jastrzębska J. Wyd. Danmar, Warszawa 2007.
  18. Romaszko J.: Wpływ stereotypów dotyczących wyglądu zewnętrznego na kobiety. [W:] Zaburzenia odżywiania się: wybór zagadnień: publikacja konferencyjna. Red.: Plezia G., Jastrzębska J. Wyd. Danmar, Warszawa 2007.
  19. Józefik B., Ulasińska R.: Perspektywa rodzinna a rozumienie zaburzeń odżywiania się. [W:] Anoreksja i bulimia psychiczna: rozumienie i leczenie zaburzeń odżywiania się. Red.: Józefik B. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1999.
  20. Wąsik-Sibrecht M.: Transgeneracyjne uwarunkowania zaburzeń odżywiania. Rola zniekształceń poznawczych i przekonań nieadaptacyjnych w rozwoju i utrzymywaniu się zaburzeń odżywiania. [W:] Podmiotowe i społeczno-kulturowe uwarunkowania anoreksji. Red.: Suchańska A. Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2000.
  21. Wolska M.: Cechy indywidualne pacjentów z zaburzeniami odżywiania się. [W:] Anoreksja i bulimia psychiczna. Red.: Józefik B. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1999.
  22. Maryl M.: Cechy osobowości osób z zaburzeniami odżywiania się. [W:] Zaburzenia odżywiania się: wybór zagadnień: publikacja konferencyjna. Red.: Plezia G., Jastrzębska J. Wyd. Danmar, Warszawa 2007.
  23. Ogińska-Bulik N.: Psychologia nadmiernego jedzenia. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2004.
  24. Schier K.: Piękne brzydactwo. Psychologiczna problematyka obrazu ciała i jego zaburzeń. Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2010.
  25. Kowalik S.: Ja-cielesne – próba nowego spojrzenia. Pol. Forum Psychol. 2003, 8(1–2), 5–29.
  26. Cash T.F., Pruzinsky T.: Future challenges for body image theory, research, and clinical practice. [In:] Body image: A handbook of theory, research, and clinical practice. Eds.: Cash T.F., Pruzinsky T. Guilford Press, New York 2002b, 509–510.
  27. Gardner D.M.: The 1997 body image survey results. Psychology Today 2004, 30, 31–32.
  28. Krok D., Rychtarczyk K.: Wpływ relacji z ojcem na percepcję wizerunku ciała u kobiet w wieku później adolescencji. [W:] Rodzina w nurcie współczesnych przemian. Studia interdyscyplinarne. Red.: Krok D., Landwójtowicz P. Uniwersytet Opolski, Opole 2010, 231–253.
  29. Izydorczyk B., Bieńkowska N.: Obraz Ja cielesnego – wybrane teoretyczne wątki rozumienia psychologicznych mechanizmów zjawiska. Część I. Probl. Med. Rodz. 2008, 25(4), 52–58.
  30. Izydorczyk B., Bieńkowska N.: Obraz Ja cielesnego – wybrane teoretyczne wątki rozumienia psychologicznych mechanizmów zjawiska. Część II. Probl. Med. Rodz. 2009, 26(1), 51–54.
  31. Brytek-Matera A.: (Nie)świadomość doznań płynących z ciała u osób z zaburzeniami odżywiania. [W:] Ciało w dobie współczesności. Wybrane zagadnienia z problematyki obrazu własnego ciała. Red.: Brytek-Matera A.: Wydawnictwo Difin, Warszawa 2010, 66–86.
  32. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania ICD-10. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Kraków–Warszawa 2000.
  33. Mirucka B.: Kwestionariusz Ja Cielesnego (Skala J-C). Przegl. Psychol. 2005, 48(3), 313–329.
  34. Mioduchowska A.: Obraz własnego ciała a wewnętrzna aktywność dialogowa u kobiet z zaburzeniami odżywiania. [W:] Studia z psychologii w KUL. Red.: Gorbaniuk O., Kostrubiec-Wojtachnio B., Musiał D., Wiechetek M. Wyd. KUL, Lublin 2012, tom 18, 175–192.
  35. Oleś P.K., Hermans H.J.H.: The dialogical self: theory and research. Wyd. KUL, Lublin 2005.
  36. Hermans H.J.M., Kempen H.J.G., Van Loon R.J.P.: The dialogical self: Beyond individualism and rationalism. American Psychologist 1992, 47(1), 23–33.
  37. Talarczyk M., Nowakowska I.: Praca skoncentrowana na ciele jako jedna z metod terapii pacjentek z rozpoznaniem jadłowstrętu psychicznego – doświadczenia kliniczne. Psychoterapia 2013, 1(164), 43–54.
  38. Rabe-Jabłońska J., Wojtczak K.: Dysmorfofobia. Kryteria diagnostyczne, etiologia, rozpowszechnienie, obraz kliniczny, przebieg i leczenie. Psychiatr. Prakt. Ogólnolek. 2006, 6, 1, 42–49.
  39. Rabe-Jabłońska J.: Dysmorfofobia. Obraz kliniczny, kryteria rozpoznawania, rozpowszechnienie, przebieg, leczenie. Psychiatr. Pol. 1998, 32, 133–142.
© Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu