Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne

Piel. Zdr. Publ.
Index Copernicus (ICV) – 69,56
Ogólny współczynnik odrzuceń – 24,41%
ISSN 2082-9876 (print)
ISSN 2451-1870 (online)
Periodyczność – kwartalnik

Pobierz PDF

Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne Nursing and Public Health

2016, tom 6, nr 2, kwiecień-czerwiec, str. 149–158

doi: 10.17219/pzp/61571

Typ publikacji: praca poglądowa

Język publikacji: polski

Pobierz cytowania:

  • BIBTEX (JabRef, Mendeley)
  • RIS (Papers, Reference Manager, RefWorks, Zotero)

Creative Commons BY-NC-ND 3.0 Open Access

Nowe trendy leczenia żywieniowego w przypadku nieswoistych chorób zapalnych jelit

New Trends in the Dietary Treatment of Inflammatory Bowel Diseases

Małgorzata Włochal1,A,B,C,D, Marian Grzymisławski2,A,E,F

1 Klinika Chorób Wewnętrznych, Metabolicznych i Dietetyki, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań

2 Klinika i Katedra Chorób Wewnętrznych, Metabolicznych i Dietetyki, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań

Streszczenie

Nieswoiste choroby zapalne jelit to grupa idiopatycznych schorzeń przewodu pokarmowego, takich jak: wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa – CU), choroba Leśniowskiego-Crohna (Crohn’s disease – CD) i makroskopowe zapalenie jelita grubego (colitis microscopica). Charakteryzują się przewlekle trwającym stanem zapalnym wywołanym niewłaściwą rekcją immunologiczną. Zarówno choroba Leśniowskiego-Crohna, jak i wrzodziejące zapalenie jelita grubego są ważnym i coraz większym problemem zdrowotnym w krajach rozwiniętych. Ścisła etiopatogeneza nieswoistych chorób zapalnych jelit jest dotychczas nieznana. Sugeruje się, że ich rozwój jest wynikiem wzajemnych interakcji między czynnikami genetycznymi, immunologicznymi oraz środowiskowymi. Do głównych objawów wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i choroby Leśniowskiego-Crohna należą: biegunka, bóle brzucha, gorączka, uczucie ogólnego osłabienia oraz utrata łaknienia. Wymienione symptomy prowadzą do postępującej utraty masy ciała i rozwoju niedożywienia białkowo-energetycznego typu marasmus. Celem leczenia pacjentów cierpiących na nieswoiste choroby zapalne jelit jest poprawa jakości życia przez uzyskanie lub możliwie jak najdłuższe utrzymanie remisji choroby, zapobieganie rozwojowi jej powikłań oraz utrzymanie właściwego stanu odżywienia pacjenta. Oprócz leczenia farmakologicznego jednym z elementów terapii nieswoistych chorób zapalnych jelit jest leczenie żywieniowe. Standardy żywienia klinicznego dla wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i choroby Leśniowskiego-Crohna sprecyzowane przez ESPEN w 2006 r. są aktualne do dziś. W dietetycznej terapii bezobjawowej postaci choroby dominuje klasyczny model żywienia opierający się na założeniach diety lekkostrawnej, niskotłuszczowej z ograniczeniem błonnika pokarmowego. Dodatkowo jest zalecana zwiększona podaż białka oraz niektórych witamin i składników mineralnych. W ostatnich latach zauważa się wśród naukowców, klinicystów i samych pacjentów zwiększenie zainteresowania także alternatywnymi metodami leczenia dietetycznego nieswoistych chorób zapalnych jelit. Popularne są diety restrykcyjne typu FODMAP, SCD oraz IBD-AID. Poszukuje się ponadto możliwości wykorzystania w diecie pacjentów cierpiących na nieswoiste choroby jelit nutraceutyków, czyli naturalnych składników żywności o pozytywnym wpływie na zdrowie człowieka.

Abstract

Inflammatory bowel disease (IBD) is a group of idiopathic disorders of the gastrointestinal tract. The major types of IBD are ulcerative colitis (CU), Crohn’s disease (CD) and the macroscopic colitis. IBD is characterized by a chronic inflammatory condition caused by inappropriate immune response. Both CD and CU are a major and growing health problem in developed countries. The exact cause of IBD is unknown. It has been suggested that interactions between genetic, immunological and environmental factors are associated with the development of IBD. The main symptoms of UC and CD include diarrhea, abdominal pain, fever, general weakness and loss of appetite. These symptoms lead to progressive loss of body weight and marasmus-type protein-energy malnutrition. The aim of the witatreatment of patients with IBD is prevention of undernutrition, improvement in quality of life and maintenance of remission. Next to pharmacological therapy, an important component of the treatment of patients with IBD is nutritional support. Proposed by ESPEN in 2006, the standards of clinical nutrition for CD and CU are currently recommended. Highly digestible, low-fat and low-fiber diet is usually used in asymptomatic IBD. In recent years, there is an increased interest in an alternative methods of nutritional therapy in IBD. Very popular are restrictive diets like: FODMAP, SCD and IBD-AID. In addition, researchers are studying the possibility of using nutraceuticals – natural food ingredients with a positive impact on human health.

Słowa kluczowe

nieswoiste choroby zapalne jelit, terapia żywieniowa, żywienie dojelitowe, dieta FODMAP, nutraceutyki

Key words

inflammatory bowel diseases, diet therapy, enteral nutrition, FODMAP, nutraceuticals

Piśmiennictwo (50)

  1. Zawadzka P.: Nieswoiste zapalenia jelit – wczoraj i dziś. Now. Lek. 2006, 75(5), 480–485.
  2. Burisch J., Munkholm P.: The epidemiology of inflammatory bowel disease. Scand. J. Gastroenterol. 2015, 50(8), 942–951.
  3. Www.chorobacrohna.pl (data dostępu: 29.09.2015).
  4. Hou J.K., Abraham B., El-Serag H.: Dietary intake and risk of developing inflammatory bowel disease: a systematic review of the literature. Am. J. Gastroenterol. 2011, 106(4), 563–573.
  5. Ashwin N., Ananthakrishnan A.N.: Epidemiology and risk factors for IBD. Nat. Rev. Gastro. Hepat. 2015, 12, 205–217.
  6. Yamamoto-Furusho J.K.: Genetic factor associated with the development of inflammatory bowel disease. World J. Gastroenterol. 2007, 13, 5594–5597.
  7. Szajewska H., Horvath A., Dziechciarz P.: Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki w leczeniu nieswoistych zapaleń jelit – przegląd systematyczny. Pediatr. Współcz. Gastroenterol. Hepatol. Żyw. Dziecka 2007, 9(4), 266–275.
  8. Vagianos K., Bector S., McConnell J., Bernstein C.N.: Nutrition assessment of patients withinflammatory bowel disease. J. Parenter. Enteral. Nutr. 2007, 31, 311–319.
  9. Jahnsen J., Falch J.A., Mowinckel P., Aadland E.: Body composition in patients with inflammatory bowel disease: a population-based study. Am. J. Gastroenterol. 2003, 98, 1556–1562.
  10. Peyrin-Biroulet L., Loftus E.V. Jr, Colombel J.F., Sandborn W.J.: The natural history of adult Crohn’s disease in population-based cohorts. Am. J. Gastroenterol. 2010, 105(2), 289–297.
  11. Baumgart D.C., Sandborn W.J.: Inflammatory bowel disease: clinical aspects and established and envolving therapies. Lancet 2007, 369, 1641–1657.
  12. Margulies S., Kurian D., Elliott M.S., Han Z.: Vitamin D deficiency in patients with intestinal malabsorption syndromes – think in and outside the gut. J. Dig. Dis. 2015, 16(11), 617–633.
  13. Lashner B.A.: Red blood cell folate is associated with the development of dysplasia and cancer in ulcerative colitis. J. Cancer. Res. Clin. Oncol. 1993, 119, 549–554.
  14. Gasche C., Dejaco C., Waldhoer T., Tillinger W., Reinisch W., Fueger G.F., Gangl A., Lochs H.: Intravenous iron and erythropoietin for anemia associated with Crohn disease. A randomized, controlled trial. Ann. Intern. Med. 1997, 126, 782–787.
  15. Altomare R., Damiano G., Abruzzo A., Palumbo V.D., Tomasello G., Buscemi S., Lo Monte A.: Enteral nutrition support to treat malnutrition in inflammatory bowel disease. Nutrients 2015, 7, 2125–2133.
  16. Sohrabpour A.A., Malekzadeh R., Keshavarzian A.: Current therapeutic approaches in inflammatory bowel disease. Curr. Pharm. Des. 2010, 16(33), 3668–3683.
  17. Carter M.J., Lobo A.J., Travis S.P., IBD Section, British Society of Gastroenterology: Guidelines for the management of inflammatory bowel disease in adults. Gut 2004, 53(Suppl V), 1–16.
  18. Lochs H., Dejong C., Hammarqvist F.: ESPEN guidelines on enteral nutrition: gastroenterology. Clin Nutr. 2006, 25(2), 260–274.
  19. Triantafillidis J.K., Vagianos C.: The role of enteral nutrition in patients with inflammatory bowel disease: current aspects. BioMed Research International 2015 (Volume 2015), 1–12.
  20. Bamba T., Shimoyama T., Sasaki M., Tsujikawa T., Fukuda Y., Koganei K., Hibi T., Iwao Y., Munakata A., Fukuda S., Matsumoto T., Oshitani N., Hiwatashi N., Oriuchi T., Kitahora T., Utsunomiya T., Saitoh Y., Suzuki Y., Nakajima M.: Dietary fat attenuates the benefits of an elemental diet in active Crohn’s disease: a randomized, controlled trial. Eur. J. Gastroenterol. Hepatol. 2003, 15(2), 151–157.
  21. Walton M., Alaunyte I.: Do patients living with ulcerative colitis adhere to healthy eating guidelines? A cross-sectional study. Br. J. Nutr. 2014, 112(10), 1628–1635.
  22. Brasil Lopes M., Rocha R., Castro Lyra A., Rosa Oliveira V., Gomes Coqueiro F., Silveira Almeida N., Santos Valois S., Oliveira Santana G.: Restriction of dairy products; a reality in inflammatory bowel disease patients. Nutr. Hosp. 2014, 29(3), 575–581.
  23. Palant A., Koschack J., Rassmann S., Lucius-Hoene G., Karaus M., Himmel W.: And then you start to loose it because you think about Nutella: The significance of food for people with inflammatory bowel disease – a qualitative study. BMC Gastroenterol. 2015, 15(93), 1–11.
  24. Mansueto P., Seidita A., D’Alcamo A., Carroccio A.: Role of FODMAPs in patients with irritable bowel syndrome. Nutr. Clin. Pract. 2015, 30(5), 665–682.
  25. Halmos E.P., Power V.A., Shepherd S.J., Gibson P.R., Muir J.G.: A diet low in FODMAPs reduces symptoms of irritable bowel syndrome. Gastroenterology 2014, 146(1), 67–75.
  26. Shepherd S.J., Gibson P.R.: Fructose malabsorption and symptoms of irritable bowel syndrome: guidelines for effective dietary management. J. Am. Diet. Assoc. 2006, 106, 1631–1639.
  27. Marsh A., Eslick E.M., Eslick G.D.: Does a diet low in FODMAPs reduce symptoms associated with functional gastrointestinal disorders? A comprehensive systematic review and meta-analysis. Eur. J. Nutr. 2015 May 17. [Epub ahead of print].
  28. Böhn L., Störsrud S., Liljebo T., Collin L., Lindfors P., Törnblom H., Simrén M.: Diet low in FODMAPs reduces symptoms of irritable bowel syndrome as well as traditional dietary advice: a randomized controlled trial. Gastroenterology 2015, 149(6), 1399–1407.
  29. Cohen S.A., Gold B.D., Oliva S., Lewis J., Stallworth A., Koch B., Eshee L., Mason D.: Clinical and mucosal improvement with specific carbohydrate diet in pediatric Crohn disease. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr. 2014, 59(4), 516–521.
  30. Khandalavala B.N., Nirmalraj M.C.: Resolution of severe ulcerative colitis with the specific carbohydrate diet. Case. Rep. Gastroenterol. 2015, 9(2), 291–295.
  31. Olendzki B.C., Silverstein T.D., Persuitte G.M., Ma Y., Baldwin K.R., Cave D.: An anti-inflammatory diet as treatment for inflammatory bowel disease: a case series report. Nutr. J. 2014, 13(5), 1–7.
  32. Boussenna A., Cholet J., Goncalves-Mendes N., Joubert-Zakeyh J., Fraisse D., Vasson M.P., Texier O., Felgines C.: Polyphenol-rich grape pomace extracts protect against dextran sulfate sodium-induced colitis in rats. J. Sci. Food. Agric. 2015, 96(4), 1260–1268.
  33. Ritchie L.E., Sturino J.M., Carroll R.J., Rooney L.W., Azcarate-Peril M.A., Turner N.D.: Polyphenol-rich sorghum brans alter colon microbiota and impact species diversity and species richness after multiple bouts of dextran sodium sulfate-induced colitis. FEMS Microbiol. Ecol. 2015, 91(3) [Epub ahead of print].
  34. Farzaei M.H., Rahimi R., Abdollahi M.: The role of dietary polyphenols in the management of inflammatory bowel disease. Curr. Pharm. Biotechnol. 2015, 16(3), 196–210.
  35. Costa C.A., Tanimoto A., Quaglio A.E., Di Stasi L.C.: Anti-inflammatory effects of Brazilian ginseng (Pfaffia paniculata) on TNBS-induced intestinal inflammation: Experimental evidence. Int. Immunopharmacol. 2015, 28(1), 459–469.
  36. Mascaraque C., González R., Suárez M.D., Zarzuelo A., Sánchez de Medina F., Martínez-Augustin O.: Intestinal anti-inflammatory activity of apigenin K in two rat colitis models induced by trinitrobenzenesulfonic acid and dextran sulphate sodium. Br. J. Nutr. 2015, 113(4), 618–626.
  37. Danese S., Fiocchi C.: Etiopathogenesis of inflammatory bowel diseases. World J. Gastroenterol. 2006, 12(30), 4807–4812.
  38. Kruis W., Schütz E., Fric P., Fixa B., Judmaier G., Stolte M.: Double-blind comparison of an oral Escherichia coli preparation and mesalazine in maintaining remission of ulcerative colitis. Aliment. Pharmacol. Ther. 1997, 11, 853–858.
  39. Anderson J.L., Hedin C.R., Benjamin J.L., Koutsoumpas A., Ng S., Hart A.L., Alastair Forbes A., Stagg A.J., Lindsay J.O., Whelan K.: Dietary intake of inulin-type fructans in active and inactive Crohn’s disease and healthy controls: a case-control study. Crohns Colitis. 2015 Jul 27 [Epub ahead of print].
  40. Kuczyńska B., Wasilewska A., Biczysko M., Banasiewicz T., Drews M.: Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe – mechanizmy działania, potencjalne zastosowania kliniczne oraz zalecenia dietetyczne. Now. Lek. 2011, 80, 4, 299–304.
  41. Banasiewicz T., Borycka-Kiciak K., Dobrowolska-Zachwieja A., Friediger J., Kiciak A., Krokowicz P., Małecka-Panas E., Pietrzak P., Rydzewska G., Tarnowski W., Zabielski R.: Kliniczne aspekty zastosowania kwasu masłowego w postępowaniu dietetycznym w chorobach jelit. Clinical aspects of sodium butyrate application in dietary treatment of bowel diseases. Przegl. Gastroenetrol. 2010, 5(6), 329–334.
  42. Kamińska B., Landowski P.: Rola wybranych czynników środowiskowych w etiopatogenezie nieswoistych zapaleń jelit. For. Med. Rodz. 2009, 3(1), 42–48.
  43. Lev-Tzion R., Griffiths A.M., Leder O., Turner D.: Omega 3 fatty acids (fish oil) for maintenance of remission in Crohn’s disease. The Cochrane Libr. 2014 [Epub ahead of print].
  44. Massironi S., Rossi R.E., Cavalcoli F.A., Della Valle S., Fraquelli M., Conte D.: Nutritional deficiencies in inflammatory bowel disease: Therapeutic approaches. Clin. Nutr. 2013, 32, 904–910.
  45. Tyagi A., Kumar U., Santosh V.S., Reddy S., Mohammed S.B., Ibrahim A.: Partial replacement of dietary linoleic acid with long chain n-3 polyunsaturated fatty acids protects against dextran sulfate sodium-induced colitis in rats. Prostaglandins Leukot. Essent. Fatty Acids. 2014, 91(6), 289–297.
  46. Huang C.H., Hou Y.C., Yeh C.L., Yeh S.L.: A soybean and fish oil mixture with different n-6/n-3 PUFA ratios modulates the inflammatory reaction in mice with dextran sulfate sodium-induced acute colitis. Clin. Nutr. 2015, 34(5), 1018–1024.
  47. Liu B., Lin Q., Yang T., Zeng L., Shi L., Chen Y., Luo F.: Oat β-glucan ameliorates dextran sulfate sodium (DSS)- -induced ulcerative colitis in mice. Food Funct. 2015, 6(11), 3454–3463.
  48. Martínez-Augustin O., Rivero-Gutiérrez B., Mascaraque C., Fermín Sánchez de Medina F.: Food derived bioactive peptides and intestinal barrier function. Int. J. Mol. Sci. 2014, 15(12), 22857–22873.
  49. Kozioł J., Gustaw W.: Kazeinomakropeptyd właściwości technologiczne i żywieniowe. Żywność-żywienie 2011, 65, 34–36.
  50. Sawin E.A., De Wolfe T.J., Aktas B., Stroup B.M., Murali S.G., Steele J.L., Ney D.M.: Glycomacropeptide is a prebiotic that reduces Desulfovibrio bacteria, increases fecal short chain fatty acids and is anti-inflammatory in mice. Am. J. Physiol. Gastrointest. Liver Physiol. 2015, 309(7), 590–601.
© Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu