Streszczenie

Wprowadzenie. Okres adolescencji jest przełomowym momentem w życiu człowieka. Jest to czas budowania własnej tożsamości, zdobywania autonomii i niezależności, uczenia się funkcjonowania w nowych rolach społecznych. Wyzwania, które stoją przed młodym człowiekiem to dla niego niejednokrotnie sytuacja trudna, stresująca. Ważne zatem dla dalszego rozwoju osobistego staje się zagadnienie dotyczące sposobów i uwarunkowań określających proces radzenia sobie z trudnościami.
Cel pracy. Uzyskanie odpowiedzi na pytanie o związek między poziomem rozwoju moralnego badanej młodzieży jako jednym z podmiotowych uwarunkowań procesu radzenia sobie ze stresem a sposobem interpretowania zagrożeń i uruchamianej w ich obliczu aktywności obronnej. Podstawą teoretyczną artykułu jest funkcjonalno-czynnościowe ujęcie obron psychologicznych wedłuh Senejko oraz koncepcja rozwoju moralnego według Resta.
Materiał i metody. W badaniu wzięła udział młodzież z wrocławskich szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych: 47 dziewcząt i 34 chłopców, łączne 81 osób. Respondenci udzielali odpowiedzi na pytania zawarte w dwóch kwestionariuszach: Kwestionariuszu PSPDQ i Teście Rozumienia Problemów DIT.
Wyniki. Problemy egzystencjalne są najczęściej wskazywanym przez badanych adolescentów zagrożeniem, które jest spostrzegane w kategoriach sytuacji opisanej jako utrudnienie/uniemożliwienie. Najliczniejszą grupą wśród badanych była młodzież, która osiągnęła IV stadium rozwoju moralnego (orientacja na prawo), mniej liczną młodzież z poziomu pryncypializmu, a najmniej liczną adolescenci z III stadium (orientacja na wzajemne porozumienie). Osoby będące w IV stadium rozwoju moralnego (orientacja na prawo) wykazują słabszą tendencję do oceny typowego zagrożenia w kategoriach uniemożliwienie/utrudnienie. Adolescenci o dominującym stadium IV istotnie rzadziej od dorastających z III poziomu rozumowania moralnego przejawiają w sytuacji typowych zagrożeń niekonstruktywną obronę psychiczną, zwaną emocjonalno-fizjologicznym odreagowaniem.
Wnioski. Zdecydowana większość respondentów osiągnęła IV stadium rozumowania moralnego. Najważniejszym motywem wyznaczającym i ukierunkowującym aktywność badanej młodzieży jest dążenie do budowania własnej tożsamości. Nastolatki na tym poziomie rozwoju moralnego, spostrzegając zagrożenie jako przekraczające ich możliwości zaradcze, stosunkowo rzadko w czasie trwania tego zagrożenia zmieniają swoją ocenę na bardziej optymistyczną.

Abstract

Background. Adolescence period is a crucial moment in the human life. It is a time to build own identity, gain autonomy and independence, learn to function in new social roles. Challenges which stand before the young man many times constitute a difficult and stressful situation. Therefore, for further personal development crucial becomes the issue concerning ways and conditions which determine the process of dealing with problems.
Objectives. The aim of this work is to answer a question about relation between the moral development level of examined young people and a way to interpret threats as well as defense activity actuated in their view. Theoretical base constitutes functional – applicative recognition of psychological defenses and moral development concept according to Rest.
Material and Methods. Young people from Wroclaw secondary school and post-secondary schools participated in the study: 47 girls and 34 boys, total 81 people. Respondents answered to questions from two questionnaires: PSPDQ Questionnaire (Psycho-Social and Psychic Defenses Questionnaire) and DIT Test (Defining Issues Test). PSPDQ Questionnaire diagnoses threatening situations, respond to threats and psychological defense actuated in their view. DIT Test allows to evaluate the achieved by examined stage of moral development.
Results. Existential problems are most often indicated by examined adolescents with threat, which is perceived in terms of described situation as encumbrance/prevent. The largest group amongst examined constituted young people, which achieved IV stage of moral development (sense of direction to the right), less young people from the principlism level, and the smallest group were adolescents from III stage (sense of direction to the mutual agreement). Persons in the fourth stage of moral development (sense of direction to the right) show a weaker tendency to evaluate typical threat in encumbrance/prevent categories. Adolescents with dominant IV stage, significantly rarely than growing up, from the third level of moral reasoning, in typical threats situation show a non-constructive psychological defense, called emotional – physiological reaction.
Conclusion. Straight majority of respondents achieved IV stage of moral reasoning. The most important motive, which appoint and direct the activity of examined youth, is an aspiration to build own identity. Adolescents on this moral development level, perceiving threat as exceeding their preventive possibilities, relatively rarely in a course of lasting this threat, change their evaluation on more optimistic.