Streszczenie

Wprowadzenie. Zwiększająca się liczba osób zmagających się z chorobami przewlekłymi stanowi wyzwanie dla specjalistów zdrowia publicznego. Ograniczenia występujące w leczeniu chorób o nieznanej etiologii skłaniają chorych do podejmowania samoleczenia. W zależności od polityki państwa, prowadzonej edukacji oraz panującej kultury zjawisko to może być szansą lub zagrożeniem w kontekście funkcjonowania ochrony zdrowia.
Cel pracy. Głównym celem pracy była ocena powszechności zjawiska samoleczenia wśród przewlekle chorych, określenie powodów i czasu jego podejmowania. Przedmiotem zainteresowania autorek niniejszej pracy były również metody samoleczenia oraz przekonania chorych o ich skuteczności.
Materiał i metody. Badanie przeprowadzono metodą CAWI wśród 176 osób chorujących na SM lub u których podejrzewa się występowanie tej choroby. Kwestionariusz ankiety utworzono w serwisie ankietka.pl i rozpowszechniono w kilku wirtualnych grupach pacjentów skupiających osoby chore na SM. Na populację objętą badaniem składały się głównie kobiety (77%), osoby chorujące na SM od kliku miesięcy do 20 lat (77%). Średni wiek respondentów wynosił 36 lat.
Wyniki. Niemal trzy czwarte badanych stosowało samoleczenie, głównie z powodu „chęci zrobienia czegoś dla siebie” (65%) oraz przekonania, że metody konwencjonalne nie są skuteczne (38%). Najpopularniejszym rodzajem samoleczenia było zażywanie suplementów diety (90%). Jednak ta forma samoleczenia najbardziej rozczarowuje osoby chore na SM. Za mało skuteczną respondenci uznali również medycynę konwencjonalną opłacaną z NFZ. Najlepiej oceniono skuteczność komercyjnych zabiegów medycznych opłacanych przez pacjentów z własnej kieszeni. Pozytywna ocena skuteczności leczenia konwencjonalnego w SM jest zatem uzależniona od zabiegów rehabilitacji, a nie farmakoterapii.
Wnioski. Stosowanie samoleczenia należy zaliczyć do najważniejszych sposobów zaspokajania potrzeb zdrowotnych osób już chorujących lub z podejrzeniem ciężkiej, nieprzewidywalnej i często prowadzącej do niepełnosprawności choroby, jaką jest SM. Najczęstszym powodem jego wprowadzenia jest spełnienie wewnętrznej potrzeby dbałości o zdrowie w momencie wystąpienia kryzysu zdrowotnego lub podejrzenia choroby. Dzięki podejmowanym działaniom chorzy realizują przekonanie, że uda się „zatrzymać” lub spowolnić postęp choroby, by jak najdłużej utrzymać sprawność funkcjonalną organizmu.

Abstract

Background. The growing percentage of people struggling with chronic diseases is a challenge for public healthcare system. Limitations occurring in the treatment of diseases of unknown etiology induce patients to undertake self-treatment. Depending on the policy of the state, education carried out and the dominant culture this phenomenon can be a chance or a hazard in regard to the functioning of healthcare system.
Objectives. The main aim of the study was to assess the prevalence of self-care among chronically ill patients, and to determine the reasons and time of its undertaking. Authors of the study were also interested in the methods of self-healing and convictions among patients about their effectiveness.
Material and Methods. The study was conducted employing the CAWI method among 176 people with a diagnosis of multiple sclerosis (MS) or suspicion of MS. The questionnaire was distributed in a few virtual groups of patients gathering people with MS. The population covered by the study consisted mainly of women (77%) and people suffering from MS in a timespan from a few months to 20 years (77%). Mean age of the respondents was 36 years.
Results. Nearly ¾ of respondents practised self-care, mainly because of “wanting to do something for themselves” (65%) and the belief that conventional methods are not effective (38%). The most popular type of self-care was the use of dietary supplements (90%). However, this form of self-healing is also the most disappointing for people suffering from MS. The respondents also considered conventional medicine covered by the NFZ to be ineffective. The effectiveness of commercial medical treatments paid for by patients out of their own pocket was rated best. Positive evaluation of the effectiveness of conventional treatment in MS is therefore dependent on rehabilitation and not on pharmacotherapy.
Conclusion. The use of self-care should be included among the most important ways to meet the needs of people diagnosed with or suspected of having a severe and chronic illness (SM). The most common reason for undertaking it is to meet the internal need for healthcare when a health crisis or suspected illness occurs. Through self-treatment the patients can become convinced that the progress of the illness can be “halted” or decelerated to keep the organism in good condition as long as possible.