Nursing and Public Health

Piel. Zdr. Publ.
Index Copernicus (ICV) – 69.56
Average rejection rate – 24.41%
ISSN 2082-9876 (print)
ISSN 2451-1870 (online)
Periodicity – quarterly

Download original text (PL) Download translation (EN)

Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne Nursing and Public Health

2019, vol. 9, nr 3, July-September, p. 173–182

doi: 10.17219/pzp/109373

Publication type: original article

Language: Polish

Download citation:

  • BIBTEX (JabRef, Mendeley)
  • RIS (Papers, Reference Manager, RefWorks, Zotero)

Creative Commons BY-NC-ND 3.0 Open Access

Edukacja żywieniowa jako element poprawiający zachowania żywieniowe oraz wybrane parametry antropometryczne w grupie dzieci w wieku 12 lat

Nutritional education as an element improving nutritional behavior and selected anthropometric parameters in the group of children aged 12 years

Małgorzata Kwiatkowska1,A,B,C,D,F, Agata Wawrzyniak2,A,B,C,E,F

1 Zespół Szkół nr 1 im. Mikołaja Kopernika w Koszalinie, Koszalin, Polska

2 Katedra Żywienia Człowieka, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Warszawa, Polska

Streszczenie

Wprowadzenie. Niewłaściwie ukształtowane w dzieciństwie zachowania żywieniowe mogą przyczynić się do zaburzeń stanu odżywienia oraz wielu chorób, m.in.: cukrzycy typu 2, otyłości, nadciśnienia tętniczego, a nawet nowotworów. Aby poprawić zachowania żywieniowe dzieci, należy prowadzić edukację żywieniową, która powinna być skierowana zarówno do dzieci, jak i do rodziców/opiekunów.
Cel pracy. Ocena zachowań żywieniowych oraz wybranych parametrów antropometrycznych w grupie dzieci 12-letnich przed wdrożeniem programu edukacji żywieniowej i po nim.
Materiał i metody. Badania przeprowadzono wśród 160 dzieci 12-letnich z Koszalina. Dzieci podzielono na 2 grupy: w pierwszej z nich wdrożono program edukacji żywieniowej, a w drugiej nie. Badania wykonano dwukrotnie: przed edukacją i po upływie 6 miesięcy po zakończeniu edukacji w grupie edukowanej. Narzędziem badawczym był autorski kwestionariusz ankiety, w którym pytano o: częstotliwość spożycia różnych grup produktów spożywczych, liczbę i częstotliwość posiłków w ciągu dnia, częstotliwość spożycia wybranych napojów, najczęściej pojadane produkty spożywcze. Dokonano także pomiarów wzrostu i masy ciała u dzieci i obliczono wskaźnik Cole’a, określając na tej podstawie stan odżywienia dzieci.
Wyniki. W grupie edukowanej w drugim pomiarze odnotowano zwiększenie częstotliwości spożycia I i II śniadania (p < 0,001). Dodatkowo w tej grupie dzieci po zakończonym procesie edukacji zwiększyła się częstotliwość spożycia mleka i przetworów mlecznych zarówno wśród dziewczynek (p = 0,049), jak i chłopców (p = 0,047), ryb i przetworów z ryb w grupie dziewczynek (p = 0,070) i w grupie chłopców (p = 0,008) oraz warzyw wśród dziewczynek (p = 0,034) i wśród chłopców (p = 0,030). W grupie edukowanej po zakończeniu programu odnotowano ponadto spadek odsetka dzieci spożywających słodzone napoje gazowane – w grupie dziewczynek o 28% (p < 0,010), a w grupie chłopców o 34% (p < 0,05). W końcowej ocenie w grupie edukowanej odnotowano wzrost odsetka osób, których stan odżywienia był w normie – w grupie dziewczynek o 35%, a w grupie chłopców o 13%.
Wnioski. Edukacja żywieniowa może korzystnie wpływać na zachowania żywieniowe dzieci oraz na poprawę wybranych parametrów antropometrycznych.

Abstract

Background. Improperly shaped eating behavior in childhood may contribute to disturbances of nutritional status and many diseases, including type 2 diabetes, obesity, hypertension, and even cancers. In order to improve children’s eating behavior, nutritional education addressed to children as well as to their legal guardians should be conducted.
Objectives. The aim of the study was to assess nutritional behaviors and selected anthropometric parameters in the group of 12-year-old children before and after the program of nutritional education was implemented.
Material and Methods. The study was conducted among 160 12-year-old children from Koszalin. Children were divided into 2 groups: a group subjected to nutritional education and a group not subjected to such program. The research was carried out twice: before the educational program was started and 6 months after its completion. The tool was the author’s questionnaire, which asked about the frequency of consumption of food products, the frequency of meals consumed during the day, the frequency of consumption of selected beverages, and the habit of snacking. In addition, the height and weight of children were measured and the Cole index was calculated, and then on this basis the nutritional status of the children was determined.
Results. In the educated group in the second measurement, an increase in the frequency of consumption of I and II breakfasts was recorded (p < 0.001). In addition, in this group after the education process the frequency of consumption of milk and milk products increased in girls (p = 0.049), and boys (p = 0.047), of fish and fish products in girls (p = 0.070) and in boys (p = 0.008), as well as of vegetables in girls (p = 0.034) and in boys (p = 0.030). In the educated group, there was also a decrease in the percentage of children consuming sweetened soda in girls by 28% (p < 0.010) and in boys by 34% (p < 0.05). In the final assessment, an increase in the percentage of children with normal nutritional status was noted: in girls by 35% and in boys by 13%.
Conclusion. Nutritional education can positively influence children’s nutritional behavior and improve their selected anthropometric parameters.

Słowa kluczowe

dzieci, wskaźniki antropometryczne, edukacja żywieniowa, zwyczaje żywieniowe

Key words

children, anthropometric parameters, nutrition education, nutritional habits

References (41)

  1. Jessa J, Hozyasz KK. Ocena sposobu żywienia dzieci kierowanych do oddziału pediatrycznego oraz wiedzy żywieniowej ich opiekunów – wyniki badania pilotażowego. Pediatr Pol. 2016;91(3):208–213. doi:10.1016/j.pepo.2016.02.005
  2. Gurnani M, Birken C, Hamilton J. Childhood obesity. Pediatr Clin North Am. 2015;62(4):821–840. doi:10.1016/j.pcl.2015.04.001
  3. Woźniak A, Artych M, Wawrzyniak A. Nutritional behaviours and boy self perception in Polish pupils attending middle-school. Rocz Panstw Zakl Hig. 2014;65(4):331–336. http://wydawnictwa.pzh.gov.pl/roczniki_pzh/nutritional-behaviours-and-body-self-perception-in-polish-pupils-attending-middle-school?lang=pl. Dostęp 30.07.2019.
  4. Dolipska A, Majerczyk M, Góra A, Janion K, Szczepańska E. Eating behaviours of primary school pupils from Śląskie, Małopolskie and Opolskie voivodeships in Poland. Rocz Panstw Zakl Hig. 2018;69(2):193–201. http://wydawnictwa.pzh.gov.pl/roczniki_pzh/eating-behaviours-of-primary-school-pupils-from-slaskie-malopolskie-and-opolskie-voivodeships-in-poland?lang=pl. Dostęp 30.07.2019.
  5. Edwardson CL, Gorely T, Davies MJ, et al. Association of sedentary behaviour with metabolic syndrome: A meta-analysis. PLoS One. 2012;7(4):e34916. doi:0.1371/journal.pone.0034916
  6. Zalewska M, Maciorkowska E. Rola edukacji żywieniowej w populacji dzieci i młodzieży. Med Og Nauk Zdr. 2013;19(3):375–378. http://agro.icm.edu.pl/agro/element/bwmeta1.element.agro-5c39c046-c341-4ead-aef3-7bdf09544eec/c/fulltext475.pdf. Dostęp 30.07.2019.
  7. Jarosz M, red. Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Warszawa, Polska: Instytut Żywności i Żywienia; 2017.
  8. Kułaga Z, Litwin M, Tkaczyk M, et al. Polish 2010 growth references for school-aged children and adolescents. Eur J Pediatr. 2011;170(5):599–609. doi:10.1007/s00431-010-1329-x
  9. Kułaga Z, Litwin M, Zajączkowska MM, et al; Zespół Badaczy OLAF. Porównanie wartości obwodów talii i bioder dzieci i młodzieży polskiej w wieku 7–18 lat z wartościami referencyjnymi dla oceny ryzyka sercowo-naczyniowego – wyniki wstępne projektu badawczego OLAF (PL0080). Stand Med Pediatr. 2008;5:473–485. http://www.standardy.pl/artykuly/id/542#. Dostęp 30.07.2019.
  10. Książyk J. Antropometryczna ocena stanu odżywienia. Stand Med. 2007;4:499–503.
  11. Wojtyła-Buciora P, Żukiewicz-Sobczak W, Wojtyła K, Marcinkowski JT. Sposób żywienia uczniów szkół podstawowych w powiecie kaliskim – w opinii dzieci i ich rodziców. Probl Hig Epidemiol. 2015;96(1):245–253. http://phie.pl/pdf/phe-2015/phe-2015-1-245.pdf. Dostęp 30.07.2019.
  12. Stefańska E, Falkowska A, Ostrowska L. Wybrane zwyczaje żywieniowe dzieci i młodzieży w wieku 10–15 lat. Rocz Panstw Zakl Hig. 2012;63(1):91–98. http://wydawnictwa.pzh.gov.pl/roczniki_pzh/wybrane-zwyczaje-zywieniowe-dzieci-i-mlodziezy-w-wieku-10-15-lat?lang=pl. Dostęp 30.07.2019.
  13. Całyniuk B, Ambroży J, Bester J, Czuchraj W, Dostał K, Dubiel M. Nawyki żywieniowe oraz częstość spożycia wybranych produktów przez dzieci w wieku 10–13 lat zamieszkałe na terenach miejskich i wiejskich. Ann Acad Med Siles. 2013;67(4):231–237. http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.psjd-4b36ab49-788f-443d-bec3-2e534e111e61. Dostęp 30.07.2019.
  14. Mazur J, red. Zdrowie i zachowania zdrowotne młodzieży szkolnej w Polsce na tle wybranych uwarunkowań socjodemograficznych. Wyniki badań HBSC 2014. Warszawa, Polska: Instytut Matki i Dziecka; 2015.
  15. Ramotowska A, Szypowski W, Kunecka K, Szypowska A. Ocena czynników wpływających na konsumpcję śniadań wśród warszawskiej młodzieży w wieku szkolnym – rola w prewencji otyłości. Pediatr Endocrinol. 2017;16(1)58:33–40. doi:10.18544/EP-01.16.01.1661
  16. Wawrzyniak A, Sadurska J, Hamułka J. Ocena spożycia śniadań oraz spożycia energii z produktami kupowanymi w sklepikach szkolnych przez uczniów. Probl Hig Epidemiol. 2015;96(1):254–258. http://www.phie.pl/pdf/phe-2015/phe-2015-1-254.pdf. Dostęp 30.07.2019.
  17. Sińska B, Kucharska A, Michota-Katulska E, Zegan M. Śniadania uczniów szkół podstawowych – ocena jakościowa. Pielęg Pol. 2015;3(57):273–277. http://www.pielegniarstwo.ump.edu.pl/article.php?id=152. Dostęp 30.07.2019.
  18. Platta A, Martul A. Ocena wiedzy rodziców w zakresie wpływu nieprawidłowych zachowań żywieniowych na rozwój otyłości prostej u dzieci. Bromat Chem Toksykol. 2012;45(3):1087–1091. https://ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2012/3/1087-1091.pdf. Dostęp 30.07.2019.
  19. Stefańska E, Falkowska A, Ostrowska L, Waszczeniuk M. Wartość odżywcza całodziennych posiłków 10 letnich dzieci o zróżnicowanej masie ciała. Rocz Panstw Zakl Hig. 2011;62(4):419–425. http://wydawnictwa.pzh.gov.pl/roczniki_pzh/wartosc-odzywcza-calodziennych-posilkow-10-letnich-dzieci-o-zroznicowanej-masie-ciala?lang=pl. Dostęp 30.07.2019.
  20. Littlecott HJ, Moore GF, Moore L, Lyons RA, Murphy S. Association between breakfast consumption and educational outcomes in 9–11-year-old children. Pub Health Nutr. 2015;19(9):1575–1582. doi:10.1017/S1368980015002669
  21. Murphy S, Moore GF, Tapper K, et al. Free healthy breakfasts in primary schools: A cluster randomised controlled trial of a policy intervention in Wales. UK Public Health Nutrition. 2011;14(2):219–226. doi:10.1017/S1368980010001886
  22. Ambroży J, Bester J, Czuchraj W, Dostał K, Dubiel M. Nawyki żywieniowe oraz częstość spożycia wybranych produktów przez dzieci w wieku 10–13 lat zamieszkałe na terenach miejskich i wiejskich. Ann Acad Med Siles. 2013;67(4):231–237. http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.psjd-4b36ab49-788f-443d-bec3-2e534e111e61. Dostęp 30.07.2019.
  23. Evans CEL, Greenwood DC, Thomas JD, Cleghorn CL, Kitchen MS, Cade JE. SMART lunch box intervention to improve the food and nutrient content of children’s packed lunches: UK wide cluster randomised controlled trial. J Epidemiol Community Health. 2010;64:970–976. doi:10.1136/jech.2008.085837
  24. Spence LA, Cifelli CJ, Miller GD. The role of dairy products in healthy weight and body composition in children and adolescents. Current Nutrition & Food Science. 2011;7:40–49. doi:10.2174/157340111794941111
  25. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa. http://www.kowr.gov.pl. Dostęp 30.07.2019.
  26. Evans CEL, Christian MS, Cleghorn CL, Greenwood DC, Cade JE. Systematic review and meta-analysis of school-based interventions to improve daily fruit and vegetable intake in children aged 5 to 12 years. Am J Clin Nutr. 2012;96(4):889–901. doi:10.3945/ajcn.111.030270
  27. Slavin JL, Lloyd B. Health benefits of fruits and vegetables. Adv Nutr. 2012;3(4):506–516. doi:10.3945/an.112.002154
  28. Dymkowska-Malesa M, Walczak Z, Zakrzewski J. Ocena poziomu spożycia ryb wśród uczniów klas 4–6 szkół podstawowych w Koszalinie. Probl Hig Epidemiol. 2014;95(1):82–185. http://www.phie.pl/pdf/phe-2014/phe-2014-1-182.pdf. Dostęp 30.07.2019.
  29. Jończyk P, Potempa M, Kajdaniuk D. Charakterystyka nawyków żywieniowych i aktywności fizycznej wśród dzieci szkolnych w wieku od 11 do 13 lat w mieście Piekary Śląskie. Med Metabol. 2015;19(2):42–53. http://www.medycyna-metaboliczna.pl/artykul?tytul=Charakterystyka+nawyk%C3%B3w+%C5%BCywieniowych+i+aktywno%C5%9Bci+fizycznej+w%C5%9Br%C3%B3d+dzieci+szkolnych+w+wieku+od+11+do+13+lat+w+mie%C5%9Bcie+Piekary+%C5%9Al%C4%85skie&did=266567329&ak=key-CwLpuWsU8vli95ZgK8sS. Dostęp 30.07.2019.
  30. Llargues E, Franco R, Recasens A, et al. Assessment of a school-based intervention in eating habits and physical activity in school children: The AVall study. J Epidemiol Community Health. 2011;65(10):896–901. doi:10.1136/jech.2009.102319
  31. Ponczek D, Olszowy I. Ocena stylu życia młodzieży i świadomości jego wpływu na zdrowie. Hygeia Public Health. 2012;47(2):174–182. http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2012/hyg-2012-2-174.pdf. Dostęp 30.07.2019.
  32. Kowalcze K. Wybrane zachowania żywieniowe i sposób żywienia gimnazjalistów warszawskiego Ursynowa. W: Wolska-Adamczyk A, red. Znaczenie racjonalnego żywienia w edukacji zdrowotnej. Warszawa, Polska: Wyższa Szkoła Inżynierii i Zdrowia w Warszawie; 2015:117–124.
  33. Koryba J, Wróblewska I. Analiza zachowań żywieniowych dzieci klas III–V szkoły podstawowej. Puls Uczelni. 2014;8(3):11–15. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-1bbc35b5-f032-4815-a1a5-acb01f2a133a/c/32585.pdf. Dostęp 30.07.2019.
  34. Hoppu U, Lehtisalo J, Kujala J, et al. The diet of adolescents can be improved by school intervention. Public Health Nutrition. 2010;13(6A):973–979. doi:10.1017/S1368980010001163
  35. Łoboda D, Gawęcki J. Udział płynów w żywieniu wybranej grupy gimnazjalistów a skład ich ciała. Probl Hig Epidemiol. 2011;92(1):83–88. http://www.phie.pl/pdf/phe-2011/phe-2011-1-083.pdf. Dostęp 30.07.2019.
  36. Marcinkowska U, Gałeczka M, Kukowka K, Kania M, Lau K, Jośko-Ochojska J. Zmiany w konsumpcji napojów wśród młodzieży. Probl Hig Epidemiol. 2014;95(4):907–911. http://phie.pl/pdf/phe-2014/phe-2014-4-907.pdf. Dostęp 30.07.2019.
  37. Kłosiewicz-Latoszek L, Cybulska B. Cukier a ryzyko otyłości, cukrzycy i chorób sercowonaczyniowych. Probl Hig Epidemiol. 2011;92(2):181–186. http://www.phie.pl/pdf/phe-2014/phe-2014-4-907.pdf. Dostęp 30.07.2019.
  38. Malik VS, Popkin BM, Bray GA, Després JP, Hu FB. Sugar-sweetened beverages, obesity, type 2 diabetes mellitus, and cardiovascular disease risk. Circulation. 2010;121(11):1356–1364. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.109.876185
  39. Cradock AL, McHugh A, Mont-Ferguson H, et al. Effect of school district policy change on consumption of sugar-sweetened beverages among high school students, Boston, Massachusetts 2004–2006. Prev Chronic Dis. 2011;8(4):A74. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3136975/. Dostęp 30.07.2019.
  40. Bayer O, von Kries R, Strauss A, et al. Short- and mid-term effects of a setting based prevention program to reduce obesity risk factors in children: A cluster-randomized trial. Clin Nutr. 2009;28(2):122–128. doi:0.1016/j.clnu.2009.01.001
  41. Silveira JAC, Taddei JA, Guerra PH, Nobre M. The effect of participation in school-based nutrition education interventions on body mass index: A meta-analysis of randomized controlled community trials. Prev Med. 2013;56(3–4):237–243. doi:10.1016/j.ypmed.2013.01.011
© Wroclaw Medical University