Nursing and Public Health

Piel. Zdr. Publ.
Index Copernicus (ICV) – 69.56
Average rejection rate – 24.41%
ISSN 2082-9876 (print)
ISSN 2451-1870 (online)
Periodicity – quarterly

Download PDF

Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne Nursing and Public Health

2015, vol. 5, nr 4, October-December, p. 341–347

doi: 10.17219/pzp/60489

Publication type: original article

Language: Polish

Download citation:

  • BIBTEX (JabRef, Mendeley)
  • RIS (Papers, Reference Manager, RefWorks, Zotero)

Creative Commons BY-NC-ND 3.0 Open Access

Wartość energetyczna i odżywcza zestawów obiadowych podawanych w szkołach podstawowych

The Energy Value and Nutrition of Lunch Sets Provided by Primary Schools

Beata Całyniuk1,2,A,D,F, Aneta Barcewicz2,B, Marzena Zołoteńka-Synowiec2,C, Ewa Malczyk2,C, Marta Misiarz2,D, Elżbieta Grochowska-Niedworok1,E,F

1 Zakład Żywienia Człowieka, Wydział Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

2 Instytut Dietetyki, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie, Nysa

Streszczenie

Wprowadzenie. Żywienie zbiorowe w szkołach, które charakteryzuje się tym, że posiłki są przygotowywane zgodnie z zasadami racjonalnego żywienia i dostarczają odpowiedniej ilości energii i składników odżywczych, może stać się elementem profilaktyki niedoboru masy ciała, nadwagi i otyłości oraz innych chorób przewlekłych w populacji dzieci i młodzieży.
Cel pracy. Ocena wartości energetycznej i odżywczej zestawów obiadowych podawanych w szkołach podstawowych na terenie województwa opolskiego.
Materiał i metody. Zbadano arkusze robocze jadłospisów dekadowych z 10 szkół podstawowych z sezonu wiosennego. Obliczono wartość energetyczną i odżywczą z wykorzystaniem programu komputerowego Dieta 5. Na podstawie norm żywienia ustalono wartość zalecaną dla obiadu, przyjmując 40% normy dobowej. Za pomocą testu t-Studenta obliczono różnice między uzyskanymi wynikami, przyjmując za poziom istotności p ≤ 0,05.
Wyniki. Średnia wartość energetyczna analizowanych obiadów wynosiła 715 kcal, co stanowiło 86% przyjętej normy. Procentowy udział białka był równy 16%, tłuszczu 29%, a węglowodanów 55%. Średnia zawartość witaminy D wynosiła 0,93 μg (47% normy wyznaczonej dla obiadu), a wapnia – 158,78 mg (40% normy wyznaczonej dla obiadu).
Wnioski. Badanie zestawów obiadowych podawanych w szkołach podstawowych wykazało małą wartość energetyczną oraz mniejszą od przyjętej normy dla obiadu zawartość tłuszczu i węglowodanów, zadowalający był udział białka. Badania wykazały większą od przyjętych założeń zawartość większości analizowanych witamin i składników mineralnych z wyjątkiem witaminy D i wapnia.

Abstract

Background. Catering in schools, which involves meals prepared in accordance with the principles of rational nutrition and provides adequate energy and nutrients, can become an element of prevention of underor overweight, obesity and other chronic diseases in children and adolescents.
Objectives. The aim of this study was to evaluate the energy and nutritional values of the lunch menus prepared in primary schools in the Opole Voivodeship.
Material and Methods. The study included a 10-day menu worksheets from 10 primary schools in spring. The energy and nutritional values were calculated using DIET 5 software. Based on the established Nutrition Standards, the recommended value for a lunch was defined as 40% of the daily standard. The differences between the obtained results were calculated using Student’s t test, and the values of p ≤ 0.05 were considered significant.
Results. The average energy value of analysed meals was 715 kcal, which accounted for 86% of the normal value. The meals contained 16% of protein, 29% of fat, and 55% of carbohydrates. The average vitamin D was 0.93 mg (47% recommended for dinner). The average calcium content was 158.78 mg (40% recommended for dinner).
Conclusion. The analysis of lunch menus in primary schools demonstrated the low energy values as well as the fat and carbohydrate content lower than the accepted norm for lunch. The protein content in lunch sets was satisfactory. The actual values obtained for the analysed content of vitamins and minerals were higher than the assumed values except for vitamin D and calcium.

Słowa kluczowe

szkoła, wartość energetyczna, obiad, skład odżywczy

Key words

energy value, school, lunch, nutritional composition

References (36)

  1. Jarosz M.: Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja 2012. IŻŻ, Warszawa 2012, 192–223.
  2. Jarosz M., Figurska K., Charzewska J., Rychlik E., Turlejska H., Traczyk I., Wajszczyk B., Wolnicka K.: Obiady szkolne. Z uwzględnieniem zasad Dobrej Praktyki Higienicznej oraz systemu HACCP dla posiłków szkolnych. IŻŻ, Warszawa 2008, 25–31.
  3. Jarosz M.: Praktyczny podręcznik dietetyki. IŻŻ, Warszawa 2010, 74–77.
  4. Wanat G., Grochowska-Niedworok E., Kardas M., Całyniuk B.: Nieprawidłowe nawyki żywieniowe i związane z nimi zagrożenie dla zdrowia wśród młodzieży gimnazjalnej. Hyg. Publ. Health 2011, 46, 3, 381–384.
  5. Dubuisson C., Lioret S., Dufour A., Calamassi-Tran G., Volatier J.L., Lafay L., Turck D.: The relationship between school lunch attendance and the food intakes of French schoolchildren aged 3–17 years. Publ. Health Nutr. 2015, 0, 1–11.
  6. Główny Urząd Statystyczny. Oświata i Wychowanie w roku szkolnym 2009/2010. GUS, Warszawa 2010.
  7. Wajszczyk B., Charzewska J., Chabros E., Rogalska-Niedźwiedź M., Chwojnowska Z., Fabiszewska J.: Jakościowa ocena sposobu żywienia młodzieży w wieku pokwitania. Probl. Hig. Epidemiol. 2008, 89, 85–89.
  8. Wolnicka K., Jaczewska-Schuetz J., Taraszewska A.: Ocena wartości odżywczej całodziennych racji pokarmowych dzieci uczęszczających do warszawskich szkół podstawowych. Rocz. PZH 2012, 63, 447–453.
  9. Wolnicka K., Taraszewska A.: Ocena zawartości witamin i składników mineralnych w całodziennej racji pokarmowej uczniów V i VI klas wybranych warszawskich szkół podstawowych. Probl. Hig. Epidemiol. 2012, 93, 408–413.
  10. Wielgos B., Piątkowska E., Kopeć A., Leszczyńska T., Cieślik E., Pysz M.: Ocena pobrania wybranych witamin z całodziennymi racjami pokarmowymi przez dzieci w wieku szkolnym 10–12 lat z regionu Małopolski. Probl. Hig. Epidemiol. 2013, 94, 398–405.
  11. Khor G., Chee W., Shariff Z., Poch B., Arumugam M., Rahman J., Theobald H.: High prevalence of vitamin D insufficiency and its association with BMI-for-age among primary school children in Kuala Lumpur, Malaysia. BMC Public Health, 2011, 11, 95.
  12. Weker H., Barańska M., Klemarczyk W., Więch M., Riahi A., Kurpińska P., Gajewska J.: Dlaczego ważna jest ocena spożycia witaminy D u dzieci i młodzieży. Probl. Hig. Epidemiol. 2009, 92, 550–552.
  13. Zimna-Walendzik E., Kolmaga A., Tafalska E.: Styl życia – aktywność fizyczna, preferencje żywieniowe dzieci kończących szkołę podstawową. Żyw. Nauka. Technol. Jakość. 2009, 4, 65, 195–203.
  14. Falkowska A., Stefańska E., Ostrowska L., Kardasz M.: Ocena wartości energetycznej i zawartości podstawowych składników odżywczych w racjach pokarmowych dzieci ze szkół podstawowych i gimnazjalnych. Bromat. Chem. Toksykol. 2011, 3, 385–388.
  15. Goluch-Koniuszy Z.: Ocena sposobu żywienia dzieci w okresie skoku pokwitaniowego z BMI ≤ 5 percentyla z terenu miasta Szczecin. Roczn. PZH 2010, 61, 3, 307–315.
  16. Kiliańska A., Chlebna-Sokół D., Kulińska-Szukalska K.: Ocena wartości odżywczej całodziennych racji pokarmowych dzieci łódzkich w wieku szkolnym – składniki podstawowe. Przegl. Pediatr. 2008, 38, 1, 20–24.
  17. Bączyk I., Sawicka N., Gutaj P., Dzikowska K., Snarska M., Skitek K., Fidler E., Błaszczyńska A.: Analiza nawyków żywieniowych dzieci miejskich w wieku 10–12 lat z województwa wielkopolskiego. Pediatr. Współ. Gastroenterol. Hepatol. Żyw. Dziecka 2010, 12, 30, 113–116.
  18. Falkowska A., Stefańska E., Ostrowska L.: Ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 10–12 lat o zróżnicowanym stopniu odżywienia. Endokr. Otyłość Zab. Przem. Mat. 2011, 7, 4, 222–228.
  19. Toselli S., Argnani L., Canducci E., Ricci E., Gualdi Russo E.: Food habits and nutritional status of adolescents in Emilia-Romagna, Italy. Nutr. Hosp. 2010, 24, 4, 613–621.
  20. Stefańska E., Falkowska A., Ostrowska L., Waszczeniuk M.: Wartość odżywcza całodziennych posiłków 10-letnich dzieci o zróżnicowanej masie ciała. Rocz. PZH 2011, 62, 419–425.
  21. Kostecka M.: Prawidłowe żywienie dzieci w wieku wczesnoszkolnym jako niezbędny element profilaktyki chorób cywilizacyjnych. Med. Ogól. Nauki Zdr. 2014, 20, 208–213.
  22. Regulska-Ilow B., Ilow R., Sarzała-Kruk D., Biernat J.: Ocena sposobu żywienia licealistów z Oleśnicy. Bromat. Chem. Toksykol. 2009, 42, 3, 598–603.
  23. Sitko D., Wojtaś M., Gronowska-Senger A.: Sposób żywienia młodzieży gimnazjalnej i licealnej. Rocz. PZH 2012, 63, 3, 319–327.
  24. Kolmaga A., Zimna-Walendzik E., Trafalska E.: Zaburzenia stanu odżywienia dzieci kończących szkołę podstawową w Łodzi a jakość kości – ocena spożycia energii i wybranych składników pokarmowych. Probl. Hig. Epidemiol. 2011, 92, 652–656.
  25. Markiewicz-Żukowska R., Mystkowska K., Omeljaniuk W., Borawska M.H.: Wartość odżywcza całodziennych racji pokarmowych młodzieży licealnej z Bursy Szkolnej. Bromat. Chem. Toksykol. 2011, 3, 398–403.
  26. Tuchendler D., Bolanowski M.: Sezonowość zmian stężeń witaminy D w organizmie człowieka. Endokr. Otyłość Zab. Przem. Mat. 2010, 6, 1, 36–41.
  27. Sadowska J., Kałdońska K.: Ocena sposobu żywienia i stanu odżywienia dzieci chorych na cukrzycę typu 1. Bromat. Chem. Toksykol. 2009, 2, 137–146.
  28. Rees G.A., Richards C.J., Gregory J.: Food and nutrient intakes of primary school children: a comparison of school meals and packed lunches. J. Hum. Nutr. Diet. 2008, 21, 420–427.
  29. Wawrzyniak A., Hamoułka J., Brenk M.: Ocena sposobu żywienia dzieci i młodzieży z wybranego domu dziecka. Rocz. PZH 2010, 61, 183–189.
  30. Chabasińska M., Przysławski J., Lisowska A., Schleger-Zawadzka M., Grzymisławski M., Walkowiak J.: Typ i czas stosowania diety wegetariańskiej a surowicze stężenie witaminy B12. Prz. Gastroenterol. 2008, 3, 63–67.
  31. Wielgos B., Leszczyńska T., Kopeć A., Cieślik E., Piątkowska E., Pysz M.: Ocena pokrycia zapotrzebowania na składniki mineralne przez dzieci w wieku 10–12 lat z regionu Małopolski. Rocz. PZH 2012, 63, 329–337.
  32. Harton A., Gałązka A., Gajewska D., Bawa S., Myszkowska-Ryciak J.: Ocena spożycia wybranych składników mineralnych przez młodzież w wieku licealnym. Bromat. Chem. Toksykol. 2012, 45, 3, 949–955.
  33. Stefańska E., Falkowska A., Ostrowska L.: Ocena zawartości wapnia i fosforu w całodziennych racjach pokarmowych dzieci ze szkół podstawowych i gimnazjalnych miasta Białegostoku. Probl. Hig. Epidemiol. 2011, 92, 590–593.
  34. Szczepańska B., Malczewska-Lenczowska J., Wajszczyk B.: Ocena spożycia witamin i składników mineralnych przez dziewczęta z warszawskiego gimnazjum sportowego. Probl. Hig. Epidemiol. 2011, 92, 3, 644–647.
  35. Gacek M.: Ocena sposobu zbiorowego żywienia grupy dzieci szkolnych z upośledzeniem umysłowym w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych. Rocz. PZH 2009, 60, 247–250.
  36. Chełchowska M., Klemarczyk W., Ambroszkiewicz J., Gajewska J., Laskowska-Klita T.: Ocena statusu żelaza u dzieci na diecie wegetariańskiej. Pediatr. Pol. 2007, 82, 425–429.
© Wroclaw Medical University