Nursing and Public Health

Piel. Zdr. Publ.
Index Copernicus (ICV) – 69.56
Average rejection rate – 24.41%
ISSN 2082-9876 (print)
ISSN 2451-1870 (online)
Periodicity – quarterly

Pobierz PDF

Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne Nursing and Public Health

2014, vol. 4, nr 1, styczeń-marzec, str. 59–64

Typ publikacji: praca poglądowa

Język publikacji: polski

Karmienie piersią na przestrzeni dziejów. Część I – od starożytności do współczesności

Breastfeeding Over the Centuries. Part I – from Antiquity to Present Times

Dorota Musiał-Morsztyn1,B,C,D, Gabriela Bogdał2,B,C, Barbara Królak-Olejnik1,A,E,F

1 Katedra i Klinika Neonatologii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

2 Studium doktoranckie, Wydział Lekarski z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Streszczenie

Karmienie piersią zawsze było podstawowym i pierwszym sposobem żywienia człowieka, zwłaszcza noworodka, niemowlęcia i małego dziecka. Na podstawie badań archeologicznych omówiono wpływ żywienia mlekiem ludzkim na stan kośćca i przeżywalność oraz zmiany dotyczące zachowań kobiety w różnych okresach rozwoju cywilizacji. Przedstawiono rys historyczny roli kobiety, matki, mamki na przestrzeni wieków. Wykorzystano najstarsze dokumenty medyczne i cytaty na temat laktacji i karmienia piersią. Omówiono znaczenie badań nad składem mleka dla rozpowszechnienia żywienia sztucznymi mieszankami.

Abstract

Breastfeeding has always been the first and primary way of human feeding, especially newborn, infant and young child. We present – based on archaeological research – the impact of human milk feeding on bone status and survival, furthermore we analyze changes in the behavior of woman in different periods of civilization. The paper presents historical overview the role of woman, mother, suckler over the centuries. There are used the oldest medical documents and quotes for lactation and breastfeeding. Was analyze the significance studies on composition of the milk for the dissemination of formula milk at the end of the last century.

Słowa kluczowe

mleko ludzkie, matka biologiczna, mamka, rys historyczny

Key words

human milk, the biological mother, suckler, historical overview

Piśmiennictwo (29)

  1. American Academy of Pediatrics: Policy statement. Breastfeeding and the Use of Human Milk, Section on Breastfeeding, Pediatrics 2012, 129, e827–841.
  2. Agostoni C., Braegger C., Decsi T., Kolacek S., Koletzko B., Michaelsen K.F., Mihatsch W., Moreno L.A., Puntis J., Shamir R., Szajewska H., Turck D., van Goudoever J.: Breast-feeding: A commentary by the ESPGHAN Committee on Nutrition. ESPGHAN Committee on Nutrition. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr. 2009, 49, 112–125.
  3. WHO. Global Strategy for infant and young child feeding. Annex 2. [W:] Infant and young child nutrition. Geneva: 55 WHA, Report by the Secretariat, 2002.
  4. Piontek J., Czerniak L.: Prahistoria a paleodemografia. Próba określenia zadań i możliwości poznawczych prahistorii w badaniach nad demografią społeczeństw pradziejowych. [W:] Szkice z antropologii ogólnej. Red.: Piontek J. Poznań 1988, 103–140.
  5. Garnysz M.: Chemia w antropologii, czyli zmuśmy kości do mówienia. Głos z probówki 2011, 3, 3–8.
  6. Psouni E., Janke A., Garwicz M.: Impact of Carnivory on Human Development and Evolution Revealed by a New Unifying Model of Weaning in Mammals. PLoS ONE 2012, 7(4), e32452 (doi:10.1371/journal.pone.0032452).
  7. Hofvander Y.: Breastfeeding – was a Life in the Past and Still Is! Upsala J. Med. Sci. 2006, 111, 17–26.
  8. Stuart-Macadam P., Dettwyler K.A.: Breastfeeding: biocultural perspectives. Aldine de Groyter, New York 1995.
  9. Krenz-Niedbała M.: Biologiczne i kulturowe skutki neolityzacji w populacjach ludzkich na ziemiach polskich. Wydanie 8. Monografie – Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu Inst. Antropologii UAM 2000, 1–115.
  10. Czerniak L., Piontek J.: The socioeconomic System of European Neolithic populations. Current Anthropology 1980, 21, 97–100.
  11. Fildes V.A.: Breasts, bottles and babies: A history of infant feeding. Edinburgh University Press 1986.
  12. Moore H.L.: Płeć kulturowa i status – wyjaśnienie sytuacji kobiet. [W:] B adanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Red.: Kempny M., Nowicka E. Warszawa 2003.
  13. Aries P.: Historia dzieciństwa. Dziecko i rodzina w czasach dawnych. Gdańsk 1995.
  14. Soranus z Efezu: Gynaikeia. Tłum. Lachs J. R oczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego, Poznań 1902.
  15. Szymik S.: Dziecko w przekazie biblijnym. Sprawy Rodziny 2000, 54, 40–62.
  16. Badinter E.: Historia miłości macierzyńskiej. Warszawa 1998.
  17. Le Goff J.: Kultura średniowiecznej Europy. Warszawa 1994.
  18. Wells J.: The role of cultural factors in human breastfeeding: adaptive Behavior or Biopower? Hum. Ecology 2006, 14, 39–47.
  19. Żołądź‑Strzelczyk D.: Dziecko w dawnej Polsce. Poznań 2002, 21.
  20. Rej M.: Żywot człowieka poczciwego. Oprac. Krzyżanowski J. Wrocław 1956, 32.
  21. Gliczner-Skrzetuski E.: Książki o wychowaniu dzieci bardzo dobre, pożyteczne i potrzebne, z których rodzice ku wychowaniu dzieci swych naukę dołożną wyczerpnąć mogą. Kraków 1896, 28–31 (www.wbc.poznan.pl:119095).
  22. Petrycy z Pilzna S.: Pisma wybrane. Oprac. Wąsik W. Warszawa 1956, 8–10.
  23. Błędowska H. z Działyńskich.: Pamiątka przeszłości. Wspomnienia z lat 1794‒1832. Oprac. Kostenicz K., Makowiecka Z. Warszawa 1960, 369‒370.
  24. McLaren D.: Fertility, infant mortality, and breast feeding in the seventeenth century. Med. Hist. 1987, 22, 378–396.
  25. Żołądź-Strzelczyk D., Kabacińska-Łuczak K.: Codzienność dziecięca opisana słowem i obrazem. Życie dziecka na ziemiach polskich od XVI do XVIII wieku. Wyd. DiG, Warszawa 2012.
  26. Penkala D.: „Gorące” i „zimne” w tradycyjnej medycynie Afganistanu. Etnografia Polska 1979, t. 23, z. 2, 307–330.
  27. Nawrot-Borowska M.: Higiena kobiety na terenie ziem polskich w II połowie XIX i w początkach XX wieku w świetle zapatrywań teoretycznych. Nowiny Lekarskie 2010, 2, 126–136.
  28. Matusiak M.M.: A cultural Perspective of The Feeding Habits. The Internet Journal of Nutrition and Wellness 2005, 2 (DOI: 10.5580/9d1).
  29. Gerrard J.W.: Breast-Feeding: Second Thoughts. Pediatrics 1974, 54, 757–764.
© Wroclaw Medical University