Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne Nursing and Public Health
2013, vol. 3, nr 4, październik-grudzień, str. 385–391
Typ publikacji: praca poglądowa
Język publikacji: polski
O poszanowaniu godności osób niepełnosprawnych – idea a rzeczywistość
About Respecting Human Dignity of People with Disabilities – Idea and Reality
1 Instytut Pedagogiki Specjalnej, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
Streszczenie
Z perspektywy personalistycznej człowiek jest całością fizyczno-duchową, co oznacza, że funkcjonuje na granicy dwu światów: świata materialnego i świata ducha. Przynależność do świata ducha sprawia, że jest on osobą ludzką z takimi przymiotami, jak rozumność i wolność. Przymioty te stanowią podstawę przyrodzonej, nienaruszalnej i niezbywalnej godności każdej istoty ludzkiej, również tej doświadczonej nawet najgłębszymi zaburzeniami rozwoju i funkcjonowania. Z racji posiadania tzw. godności osobowej każdemu człowiekowi należy się szacunek i godziwe traktowanie ze stronny innych osób. Oznacza to, że godność osoby niepełnosprawnej powinna być respektowana i chroniona w takim samym zakresie i w takim samym stopniu, jak czyni się to wobec wszystkich innych ludzi. Uznawane i chronione powinny być również jej prawa z owej godności wywiedzione, w tym prawo do takiej pozycji w strukturze społecznej, która odpowiada jej aspiracjom i możliwościom. Autor niniejszego tekstu zastanawia się, czy nakreślona tutaj idea ma swoje odzwierciedlenie w codziennym życiu niepełnosprawnych osób. W konkluzji dochodzi do wniosku, iż trudno na razie mówić o równych szansach tej kategorii osób w partycypacji w tak ważnych obszarach społecznego funkcjonowania, jak edukacja i rynek pracy. Akcentuje jednak, iż w ostatnich latach zauważa się powolne, ale korzystne zmiany zmierzające w kierunku „świata godnego człowieka”.
Abstract
According to personalistic theory human is a material – spiritual being and it means that he functions between two worlds – material and spiritual. Being a part of a spiritual world makes him a rational and free person. These traits are basic elements of inviolable and non-transferable human dignity even if a person is severely disabled. Having a human dignity means that a person should be treated with respect by others. Dignity of disabled people must be respected and protected just as much as dignity of any other people. Person’s rights arising from that dignity should also be respected and protected including the right to social position that is in accordance to one’s aspirations and possibilities. Author of is wondering if this idea is present in disabled peoples’ everyday life. His final conclusion is that on one hand nowadays disabled people still are not equally treated by society especially in the area of education and labor market. On the other hand however, he emphasizes that in last few years slow but favorable changes in that matter are being noticed.
Słowa kluczowe
godność osobowa, osoba niepełnosprawna, uczestnictwo społeczne
Key words
personal dignity, person with disability, social participation
Piśmiennictwo (31)
- Chałas K.: Wychowanie ku wartościom. Elementy teorii i praktyki. Tom I. Wyd. „Jedność”, Lublin–Kielce 2006, s. 107, 110.
- Szczupał B.: Godność osoby z niepełnosprawnością. Studium teoretyczno-empiryczne poczucia godności młodzieży z dysfunkcją narządu ruchu. Wyd. Naukowe „Akapit”, Kraków 2009, s. 11, 20, 23, 178.
- Słownik języka polskiego. Red.: Szymczak M. Tom I. PWN, Warszawa 1978, s. 673.
- Słownik języka polskiego. Red.: Szymczak M. Tom II. PWN, Warszawa 1979, s. 722.
- Słownik psychologiczny. Red.: Szymczak M. Wiedza Powszechna, Warszawa 1979, s. 196.
- Martynowicz E.: Psychologiczne koncepcje podmiotowości. [W:] Od poczucia podmiotowości do bycia ofiarą. Red.: Martynowicz W.E. Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2006, s. 41.
- Słownik Katolickiej Nauki Społecznej. Red.: Piwowarski W. http://www.kns.gower.pl/slownik/slownik.htm, dostęp: 25 VII 2013.
- Mazurek F.J.: Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka. Redakcja Wydawnictwa KUL, Lublin 2001, s. 14, 18, 60, 76.
- Bagrowicz J.: Godność osoby fundamentem wychowania. [W:] Wychowanie na rozdrożu. Personalistyczna filozofia wychowania. Red.: Adamski F. Wydawnictwo UJ, Kraków 1999, s. 97.
- Mikrut A., Olszewski S.: Poszanowanie godności jako czynnik profilaktyki zachowań agresywnych osób z lekką niepełnosprawnością intelektualną. [W:] Profilaktyka i probacja w środowisku lokalnym. Red.: Urban B., Konopczyński M. Wyd. UJ, Kraków 2012, s. 255.
- Jan Paweł II: Przesłanie do uczestników międzynarodowego sympozjum na temat: Godność i prawa osoby z upośledzeniem umysłowym. http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/przemowienia/uposledzenie_ 05012004.html, dostęp: 15 VII 2013.
- Mikrut A.: O prawie osób z niepełnosprawnością intelektualną do przeżywania i wyrażania swojej seksualności. Między ideą, deklaracjami a rzeczywistością. Referat wygłoszony na konferencji: XII Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, Sopot, maj 2013.
- Podgórska-Jachnik D.: Pedagogika specjalna w pogoni za uciekającym podmiotem. [W:] Pedagogika specjalna: różne poszukiwania – wspólna misja: pamięci Profesora Jana Pańczyka. Red.: Bielska-Łach M. Wyd. APS, Warszawa 2009, s. 170.
- Nowak M.: Pedagogika personalistyczna. [W:] Pedagogika. Podręcznik akademicki. Tom 1. Red.: Kwieciński Z., Śliwerski B. Wyd. PWN, Warszawa 2005, s. 240.
- Sadowska S.: Ku edukacji zorientowanej na zmianę społecznego obrazu osób niepełnosprawnych. Wyd. Edukacyjne „Akapit”, Toruń 2005, s. 33, 34.
- Krause A.: Teoretyczne i empiryczne problemy pedagogiki specjalnej. Zarys obszarów badawczych. Niepełnosprawność 2009, 1, s. 15.
- Kowalik S.: Autonomia osób upośledzonych umysłowo w procesie rehabilitacji – „za a nawet przeciw”. [W:] Społeczeństwo wobec autonomii osób niepełnosprawnych (Od diagnoz do prognoz i do działań). Red.: Dykcik W. Wyd. Naukowe UAM, Poznań 1996, s. 51, 54.
- Mikrut A.: O integracji społecznej osób z niepełnosprawnością w kontekście podmiotowości człowieka. „Niepełnosprawność” 2010, 4, s. 132.
- Kosakowski Cz.: Węzłowe problemy pedagogiki specjalnej. Wyd. Edukacyjne „Akapit”, Toruń 2003, s. 50.
- Rubacha K.: Budowanie teorii pedagogicznych. [W:] Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 1. Red.: Kwieciński Z., Śliwerski B. PWN, Warszawa 2005, s. 59.
- Obuchowska I.: Obecne i nieobecne paradygmaty w pedagogice specjalnej. Kwartalnik Pedagogiczny 1987, s. 33.
- Gorajewska D.: Osoby niepełnosprawne w społeczeństwie równych szans. [W:] Społeczeństwo równych szans. Red.: Gorajewska D. Wydawca: Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, Warszawa 2005, s. 17, 21.
- Rynek pracy. http://www.niepelnosprawni.gov.pl/niepelnosprawnosc-w-liczbach-/rynek-pracy/, dostęp: 11 II 2013.
- Rynek pracy. http://www.niepelnosprawni.gov.pl/niepelnosprawnosc-w-liczbach-/rynek-pracy/, dostęp: 14 VIII 2013.
- Edukacja. http://www.niepelnosprawni.gov.pl/niepelnosprawnosc-w-liczbach-/rynek-pracy/, dostęp: 11 II 2013.
- Mikrut A.: Kształcenie integracyjne na poziomie wyższym w kontekście podmiotowości studenta z niepełnosprawnością. [W:] Student z niepełnosprawnością w szkole wyższej. Red.: Tylewska-Nowak B., Dykcik W. Wyd. Naukowe UAM, Poznań 2013, s. 52–53.
- Szczerba L.: Droga do integracji. [W:] Student niepełnosprawny. Szkice i rozprawy. Materiały z konferencji naukowej „Uczelnie bez barier”, Siedlce, 11 maja 2000. Red.: Zacharuk T. Wyd. Akademii Podlaskiej, Siedlce 2000, s. 11.
- Szkoły wyższe i ich finanse w 2011 r. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2012, s. 55, 280.
- Krause A.: Człowiek niepełnosprawny wobec przeobrażeń społecznych. Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2005, s. 35–39, 55–62.
- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka. http://www.unic.un.org.pl/prawa_czlowieka/dok_powszechna_deklaracja. php, dostęp: 14 VIII 2013.
- Pawłowski P.: Świat dla wszystkich. Wprowadzenie do: Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych Organizacji Narodów Zjednoczonych. Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, Warszawa 2007, s. 2–3.