Streszczenie

Wprowadzenie. Na całym świecie ok. 1 miliard osób ma niewłaściwą masą ciała. Obok predyspozycji genetycznych w rozwoju otyłości znaczną rolę odgrywają czynniki środowiskowe. Prawidłowe żywienie dzieci ma duże znaczenie dla ich zdrowia fizycznego i psychicznego. Szkoła jest jednym z głównych czynników kształtowania rozwoju dziecka. Monitorowanie oferty żywieniowej dla uczniów oraz wspomaganie dbałości o zdrowie dzieci przebywających w szkole jest jednym z zadań zdrowia publicznego.
Cel pracy. Artykuł prezentuje dane dotyczące oferty szkolnych sklepików oraz automatów z żywnością umiejscowionych na terenie szkół podstawowych we Wrocławiu; rejestrowano także liczbę i rodzaj programów zdrowotnych realizowanych w szkołach. Testowane hipotezy dotyczyły związku między ofertą sklepików szkolnych a występowaniem nadwagi i otyłości wśród uczniów.
Materiał i metody. Populację generalną stanowiło 69 wrocławskich publicznych szkół podstawowych, z czego 63 objęto badaniem. Narzędziem badawczym był autorski formularz rejestracyjny. Do badania wliczała się rozmowa z dyrektorem szkoły, koordynatorem programu zdrowotnego, sprzedawcą w sklepiku szkolnym oraz pielęgniarką szkolną. Badanie przeprowadzono od stycznia do kwietnia 2011 r.
Wyniki. Spośród 63 szkół podstawowych 49 ma sklepiki szkolne. Stołówki znajdują się w aż 59 szkołach, automaty z przekąskami w 9, a z napojami w 16 placówkach. W szkołach, na terenie których jest umiejscowiony sklepik, ze stołówki korzysta jedynie ok. 31% uczniów, a w tych bez dodatkowej oferty żywieniowej – nieco ponad 59% uczniów. Głównym asortymentem szkolnych sklepików są: batony, lizaki, gumy, wafelki, w przypadku napojów najbardziej popularna jest woda. Najczęściej wybieranym przez dzieci produktem są fast foody. Owoce i warzywa oferuje 38% sklepików. 92% szkół przystąpiło do Sieci Szkół i Przedszkoli Promujących Zdrowie, 76% do programu „Owoce i warzywa w szkole”, a 71% do programu „Szklanka mleka”.
Wnioski. Szkolne sklepiki ma niemal 80% wrocławskich szkół podstawowych. Najczęściej pojawiającymi się w nich produktami jest żywność niezgodna z zaleceniami zdrowego żywienia. Obecność w szkole sklepiku powoduje zmniejszenie liczby dzieci korzystających z możliwości zjedzenia posiłku w stołówce szkolnej. Istnieje potrzeba monitorowania asortymentu sklepików szkolnych.

Abstract

Introduction. About 1 bilion people in the world suffer from overweight and obesity. The most important factors developing the problem are both, genetic and environmental determinants. The proper children nutrition is crucial to their physical and mental health. The school is – next to the family – a major factor in shaping the development of the child. Monitoring of the nutritional offers and supporting the students’ health care is one of the tasks of public health.
Objectives. The article presents the empirical data coming from research conducted in primary schools in Wroclaw (Poland). The nutritional offer of school groceries and slot machines offering food staffs as also nutritional school programs were observed. The main goals of research was to establish the amount of unwholesome food offered in schools and check its association to school health programs.
Material and Methods. The research was conducted in 63 from 69 primary schools located in Wroclaw (Poland). To achieve the research goals the original registration form was used. During the data registration the interviewers were talking to the Headmasters, health program coordinators, sellers in the school shops and school nurses. The research was conducted from January to April 2011.
Conclusion. The school groceries are located in almost 80% of primary schools in Wroclaw. Most frequently occurring food products in school shops is incompatible with healthy eating recommendations. The presence of shop in the schools’ territories reduces the number of children benefiting from the opportunities to eat meals at the school canteen. There is a need to monitor the stock of shops in schools.